Who is Noble?

The Shloka

———

अयं निजः परो वेति

गणना लघुचेतसाम् ।

उदारचरितानां तु

वसुधैव कुटुम्बकम् ॥

———

Ayam nijaḥ paro veti gaṇanā laghucetasām ।

Udāracaritānām tu vasudhaiva kuṭumbakam ॥

———

Meaning / Summary

हा श्लोक वैश्विक बंधुत्व आणि जागतिक ऐक्याचे सखोल तत्त्वज्ञान शिकवतो. ‘माझे’ आणि ‘तुझे’ अशा संकुचित विचारांच्या पलीकडे जाऊन संपूर्ण मानवतेला आपले कुटुंब मानणे हेच खरे शहाणपण आहे, असे तो सांगतो. शांततापूर्ण सहअस्तित्व आणि सुसंवादी समाजासाठी मनाची उदारता, करुणा आणि व्यापक दृष्टिकोन किती महत्त्वाचा आहे, यावर तो भर देतो.

हा माझा, तो परका - अशी गणना संकुचित वृत्तीचे लोक करतात. उदार मनाच्या लोकांसाठी तर संपूर्ण पृथ्वीच एक कुटुंब आहे.

हा श्लोक सांगतो की, ‘माझे’ आणि ‘दुसऱ्याचे’ असा भेद करणे ही संकुचित मनाच्या लोकांची वृत्ती आहे; परंतु उदार आणि विशाल हृदय असलेल्या लोकांसाठी संपूर्ण जगच एक कुटुंब आहे.

हा प्रसिद्ध संस्कृत श्लोक, ज्याचा अर्थ ‘संपूर्ण जग एक कुटुंब आहे’ असा होतो, तो प्राचीन भारतीय विचारांचे, विशेषतः महा उपनिषदाचे एक मूलभूत तत्त्वज्ञान स्पष्ट करतो. हा श्लोक माणसांचे त्यांच्या दृष्टिकोनानुसार दोन प्रकारांमध्ये वर्गीकरण करतो. ‘लघुचेतसाम्’ (संकुचित मनाचे किंवा क्षुद्र मनाचे) ते लोक आहेत जे भेदभावात अडकलेले असतात, नेहमी लोकांना आणि वस्तूंना ‘माझे’ आणि ‘दुसऱ्याचे’ अशा श्रेणींमध्ये विभागतात. हा मर्यादित दृष्टिकोन विभाजन, संघर्ष आणि सहानुभूतीच्या अभावाला जन्म देतो. याच्या उलट, ‘उदारचरितानाम्’ (उदात्त किंवा विशाल मनाचे लोक) हे क्षुद्र भेदभावांच्या पलीकडे जातात. त्यांचे मन विस्तृत आणि सर्वसमावेशक असते, ते संपूर्ण पृथ्वीला (‘वसुधा’) आणि तिच्या सर्व रहिवाशांना त्यांच्या स्वतःच्या कुटुंबाचा (‘कुटुम्बकम्’) अविभाज्य भाग मानतात. ही दृष्टी वैश्विक प्रेम, करुणा आणि सामायिक जबाबदारीची भावना वाढवते, ज्यामुळे जागतिक सलोखा आणि मानवी एकतेचे समर्थन केले जाते.

This shloka promotes the profound philosophy of universal brotherhood and global unity. It teaches that true wisdom lies in transcending narrow considerations of ‘mine’ and ‘yours’ and embracing all humanity as one’s own family. It highlights the importance of generosity of spirit, compassion, and a broad worldview for peaceful coexistence and a harmonious society.

This is mine, that is another’s - such calculations are made by narrow-minded individuals. For those of noble character, however, the entire world is one family.

The verse states that distinguishing between ‘mine’ and ‘another’s’ is a characteristic of narrow-minded individuals, whereas for those with noble and generous hearts, the whole world is considered their family.

This renowned Sanskrit verse, often translated as ‘The World is One Family,’ encapsulates a core philosophy of ancient Indian thought, particularly from the Maha Upanishad. It distinguishes between two types of individuals based on their mindset. The ‘laghucetasām’ (narrow-minded or small-minded) are those who are preoccupied with distinctions, constantly categorizing people and things into ‘mine’ and ‘another’s.’ This limited perspective leads to division, conflict, and a lack of empathy. In stark contrast, the ‘udāracaritānām’ (those of noble or broad character) transcend these petty divisions. Their minds are expansive and inclusive, seeing the entire Earth (‘vasudhā’) and all its inhabitants as an integral part of their own family (‘kuṭumbakam’). This vision promotes universal love, compassion, and a sense of shared responsibility, advocating for global harmony and human solidarity.

Sentence - 1

———

अयं निजः परो वेति गणना लघुचेतसाम् ।

———

Meaning

हा माझा, तो परका - अशी गणना संकुचित वृत्तीचे लोक करतात.

This is mine, that is another’s - such calculations are made by narrow-minded individuals.

Meaning of Words

अयं		Ayam
हा जवळची किंवा सध्याची गोष्ट दर्शवणारे सर्वनाम.		This Referring to something close or immediate.
निजः		Nijaḥ
स्वतःचे, माझे स्वतःच्या मालकीचे किंवा स्वतःशी संबंधित असलेले.		One’s own, mine Pertaining to oneself, belonging to one’s own self.
परः		Paraḥ
दुसऱ्याचे, परके दुसऱ्या व्यक्तीचे किंवा वेगळे असलेले; स्वतःचे नसलेले.		Another’s, stranger Belonging to someone else, not one’s own; a different person or entity.
वेति		Va + iti (veti)
किंवा, असे ‘वा’ (किंवा) आणि ‘इति’ (असे) यांच्या संयोगाने बनलेला शब्द, ज्याचा अर्थ ‘किंवा असे विचारणे’ असा होतो.		Or, thus Combination of ‘vā’ (or) and ‘iti’ (thus, in this manner), signifying ‘or thus thinking’.
गणना		Gaṇanā
गणना, विचार विशिष्ट निकषांनुसार मोजणे, वर्गीकरण करणे किंवा फरक ओळखण्याची क्रिया.		Calculation, reckoning, consideration The act of counting, classifying, or distinguishing based on specific criteria.
लघुचेतसाम्		Laghucetasām
संकुचित मनाच्या लोकांची, क्षुद्र मनाच्या व्यक्तींची ज्यांचे मन (‘चेतस्’) लहान किंवा मर्यादित (‘लघु’) आहे, म्हणजे ज्यांची दृष्टी संकुचित आहे आणि मनात मोठेपणा किंवा उदारता नाही, अशा लोकांबद्दल.		Of narrow-minded people, of small-minded individuals Refers to those whose minds (‘cetas’) are small or limited (‘laghu’), indicating a lack of broad perspective or generosity.

Sentence - 2

———

उदारचरितानां तु वसुधैव कुटुम्बकम् ॥

———

Meaning

उदार मनाच्या लोकांसाठी तर संपूर्ण पृथ्वीच एक कुटुंब आहे.

For those of noble character, however, the entire world is one family.

Meaning of Words

उदारचरितानाम्		Udāracaritānām
उदार मनाच्या लोकांची, विशाल हृदयाच्या व्यक्तींची ज्या व्यक्तींची (‘चरित’) वृत्ती उदार, विशाल आणि उदात्त (‘उदार’) असते, अशा लोकांबद्दल. त्यांची दृष्टी व्यापक असते आणि ते लहानसहान भेदभावात अडकत नाहीत.		Of noble character, of broad-minded people Refers to individuals (‘carita’) who possess noble, generous, and magnanimous qualities (‘udāra’). They are characterized by a broad outlook and a lack of petty distinctions.
तु		Tu
पण, मात्र, तर		But, however, on the other hand
वसुधा		Vasudhā
पृथ्वी, जग, भूमी शब्दशः ‘धन धारण करणारी’ म्हणजे पृथ्वी, जी सर्व संपत्ती आणि जीवन धारण करते.		The Earth, world, land Literally meaning ‘bearer of treasure’, referring to the planet Earth, which holds all riches and life.
एव	Eva	च, केवळ, फक्त	Indeed, only, alone
कुटुम्बकम्		Kuṭumbakam
कुटुंब रक्तसंबंधाने किंवा विवाहांनी जोडलेल्या लोकांचा समूह, जे एकत्र राहतात किंवा व्यापक अर्थाने एक जवळचा गट.		Family A group of people related by blood or marriage, living together, or more broadly, a close-knit group.

---