Devotion and Surrender to The God

The Shloka

———

अनन्याश्चिन्तयन्तो मां ये जनाः पर्युपासते ।

तेषां नित्याभियुक्तानां योगक्षेमं वहाम्यहम् ॥

———

Ananyāścintayanto māṁ ye janāḥ paryupāsate.

Teṣāṁ nityābhiyuktānāṁ yogakṣemaṁ vahāmyaham.

———

Meaning / Summary

हा श्लोक भगवान श्रीकृष्णांनी आपल्या अनन्य भक्तांना दिलेले सर्वोच्च आश्वासन दर्शवतो. जे भक्त पूर्णपणे श्रीकृष्णाला शरण जातात आणि अविचल भक्तीने त्यांचे चिंतन करतात, त्यांच्या भौतिक आणि आध्यात्मिक कल्याणाची जबाबदारी श्रीकृष्ण स्वतः घेतात, हे यातून स्पष्ट होते. ‘योग’ (जे नाही ते मिळवून देणे) आणि ‘क्षेम’ (जे आहे त्याचे रक्षण करणे) ही दोन्ही कार्ये परमेश्वर स्वतः करतो, यावर हा श्लोक जोर देतो. हा श्लोक संपूर्ण श्रद्धा आणि समर्पणाची प्रेरणा देतो, कारण भक्त कोणत्याही चिंतेशिवाय आपले जीवन जगू शकतो, कारण परमेश्वरच त्यांच्या गरजांची काळजी घेतो.

परंतु जे लोक अनन्य भावाने माझे चिंतन करतात आणि माझी उपासना करतात, अशा नित्य माझ्या ठायी लीन झालेल्या भक्तांचे योगक्षेम मी स्वतः वाहतो.

भगवान श्रीकृष्ण सांगतात की, जे भक्त केवळ माझ्यावरच अनन्य भक्ती ठेवतात, माझेच सतत चिंतन करतात आणि माझी उपासना करतात, अशा नेहमी माझ्याशी एकरूप झालेल्या भक्तांचे योगक्षेम (त्यांना जे हवे आहे ते पुरवणे आणि जे आहे त्याचे रक्षण करणे) मी स्वतः करतो.

भगवद्गीतेच्या नवव्या अध्यायातील हा २२ वा श्लोक भगवान श्रीकृष्णांनी आपल्या अनन्य भक्तांना दिलेले एक अत्यंत महत्त्वाचे आणि आश्वासक वचन आहे. ‘अनन्याः’ म्हणजे ज्यांच्या मनात इतर कोणाबद्दलही विचार नाही, केवळ एकनिष्ठ भक्ती आहे, अशी व्यक्ती. असे भक्त ‘माझे चिंतन करतात’ (चिन्तयन्तो माम्) म्हणजे सतत माझे स्मरण करतात, माझ्या स्वरूपाचे, गुणांचे आणि लीलांचे ध्यान करतात. ते माझी ‘उपासना करतात’ (पर्युपासते) म्हणजे केवळ बाह्य पूजा नव्हे, तर सर्व बाजूंनी, पूर्ण श्रद्धेने आणि समर्पणाने माझी सेवा करतात. अशा ‘नित्य माझ्या ठायी लीन झालेल्या’ (नित्याभियुक्तानाम्) भक्तांसाठी श्रीकृष्ण स्पष्टपणे सांगतात की ‘मी त्यांचे योगक्षेम स्वतः वाहतो’ (योगक्षेमं वहाम्यहम्). ‘योग’ म्हणजे जे काही भक्ताकडे नाही ते त्याला मिळवून देणे, मग ते आध्यात्मिक ज्ञान असो, भौतिक गरजा असोत किंवा मानसिक शांती असो. आणि ‘क्षेम’ म्हणजे भक्ताकडे जे काही आहे, त्याचे रक्षण करणे, त्याला कोणत्याही प्रकारच्या हानीपासून वाचवणे. ‘अहम्’ (मी) या शब्दावर श्रीकृष्ण जोर देतात, याचा अर्थ ही जबाबदारी ते स्वतः घेतात, दुसऱ्या कोणावर सोपवत नाहीत. हा श्लोक भक्तांसाठी खूप मोठा आधार आहे, कारण तो हे आश्वासन देतो की परमेश्वराला पूर्णपणे शरण गेल्याने त्यांच्या सर्व गरजा पूर्ण होतील आणि त्यांना ईश्वरी कृपेने संरक्षण मिळेल.

This shloka highlights the supreme assurance given by Lord Krishna to His exclusive devotees. It signifies that for those who surrender completely to Him with undivided attention, He takes personal responsibility for their material and spiritual well-being. It underscores the concept of ‘Yoga’ (acquiring what is not possessed) and ‘Kshema’ (preserving what is possessed) being divinely managed. This verse inspires complete faith and dedication, promising that a devotee’s needs will be taken care of by the Lord Himself.

But those who always worship Me with exclusive devotion, meditating on My transcendental form—to them I carry what they lack, and I preserve what they have.

Lord Krishna declares that for devotees who worship Him alone with unwavering devotion and constant remembrance, He personally provides for all their necessities and protects what they already possess, ensuring their complete welfare.

This profound verse from the Bhagavad Gita (Chapter 9, Verse 22) is a direct promise from Lord Krishna, the Supreme Personality of Godhead, to His pure and exclusive devotees. The term ‘ananyāḥ’ (without any other) emphasizes that the devotion is singular, not divided among various deities or material desires. Such devotees ‘cintayantaḥ māṁ’ (meditate on Me) constantly, implying a continuous remembrance and mental absorption in the Lord’s form, qualities, and pastimes. They ‘paryupāsate’ (worship Me) not just superficially, but with comprehensive dedication. For these ‘nityābhiyuktānām’ (ever-devoted) souls, whose consciousness is perpetually fixed on Krishna, He makes a powerful assurance: ‘yogakṣemaṁ vahāmyaham’. ‘Yoga’ means to provide what is not yet possessed—whether it be spiritual knowledge, material necessities, or inner peace. ‘Kṣema’ means to preserve what is already possessed—protecting their spiritual progress and material well-being from hindrances. The word ‘aham’ (I) at the end is crucial, as it signifies that Krishna Himself, personally, takes up the responsibility for their welfare, rather than delegating it. This verse is a source of immense comfort and inspiration for devotees, assuring them that by surrendering completely to God, all their needs will be fulfilled, and they will be protected by divine grace.

Sentence - 1

———

अनन्याश्चिन्तयन्तो मां ये जनाः पर्युपासते ।

———

Meaning

जे लोक अनन्य भावाने माझे चिंतन करतात आणि माझी उपासना करतात,

Those persons who worship Me, meditating on Me with exclusive devotion,

Meaning of Words

अनन्याः		Ananyāḥ
अनन्य भावाने, दुसऱ्या कशाचाही विचार न करता दुसऱ्या कोणत्याही गोष्टीचा विचार न करता, केवळ एकाच देवाला किंवा तत्त्वाला वाहिलेली भक्ती किंवा एकाग्रता. याचा अर्थ पूर्णपणे समर्पित होऊन एकाच ध्येयाकडे लक्ष केंद्रित करणे.		without any other, exclusive, single-minded Referring to devotion that is directed solely towards one entity, without diversion or attachment to anything else. It implies undivided attention and singular focus towards the divine.
चिन्तयन्तः		cintayantaḥ
चिंतन करणारे, विचार करणारे सतत एखाद्या गोष्टीचा विचार करणारे, मनन करणारे किंवा ध्यान करणारे. येथे ‘माझे’ म्हणजे परमेश्वराचे सतत चिंतन करणारे असा अर्थ आहे.		meditating, contemplating, thinking of Those who constantly reflect upon, dwell on, or meditate on the Lord. It implies a continuous mental engagement and deep contemplation.
माम्		mām
मला भगवान श्रीकृष्ण (या श्लोकात बोलणारे) स्वतःला उद्देशून हे शब्द वापरत आहेत, म्हणजे ‘माझी’ भक्ती करणाऱ्यांना.		Me Refers to Lord Krishna, the speaker in the Bhagavad Gita, indicating Himself as the ultimate object of devotion.
ये	ye	जे	who, those who
जनाः	janāḥ	लोक	persons, people
पर्युपासते		paryupāsate
उपासना करतात, सेवा करतात चारी बाजूने उपासना करणे, पूर्णपणे समर्पित होऊन सेवा करणे, अत्यंत निष्ठेने भक्ती करणे. याचा अर्थ केवळ बाह्य पूजा नव्हे, तर आंतरिक आणि सर्वसमावेशक समर्पण.		worship, adore, serve To worship from all sides, to serve assiduously, to devote oneself completely. It implies a comprehensive and dedicated form of worship, surrounding the object of devotion with full attention.

Sentence - 2

———

तेषां नित्याभियुक्तानां योगक्षेमं वहाम्यहम् ॥

———

Meaning

अशा नित्य माझ्या ठायी लीन झालेल्या भक्तांचे योगक्षेम मी स्वतः वाहतो.

To those ever-devoted (to Me), I provide what they lack and preserve what they have.

Meaning of Words

तेषाम्	Teṣām	त्यांचे, त्यांना	of them, to them
नित्याभियुक्तानाम्		nityābhiyuktānām
नित्य लीन झालेल्या, सतत युक्त असलेल्या जे नेहमीच भक्तीमध्ये लीन असतात, सतत माझ्याशी जोडलेले असतात किंवा माझे स्मरण करतात. म्हणजे ज्यांची भक्ती कधीही खंडित होत नाही, जे सदैव ईश्वराशी एकरूप असतात.		ever-devoted, constantly engaged (in devotion) Those who are constantly and eternally joined or engaged in devotion. ‘Nitya’ means eternal or constant, and ‘abhiyukta’ means engaged, devoted, or connected. It signifies unwavering and continuous spiritual practice.
योगक्षेमम्		yogakṣemam
योगक्षेम (जे आवश्यक आहे ते पुरवणे आणि जे आहे त्याचे रक्षण करणे) ‘योग’ म्हणजे जे काही आपल्याकडे नाही ते मिळवून देणे (उदा. ज्ञान, भक्ती, भौतिक गरजा) आणि ‘क्षेम’ म्हणजे जे काही आपल्याकडे आहे त्याचे रक्षण करणे (उदा. आरोग्य, धन, शांती). थोडक्यात, सर्व प्रकारची काळजी घेणे, पालनपोषण करणे आणि संरक्षण करणे.		provision of what is lacked and preservation of what is possessed (welfare, well-being) ‘Yoga’ refers to the acquisition of what is not yet possessed, such as spiritual knowledge, material necessities, or divine grace. ‘Kṣema’ refers to the preservation of what is already possessed, protecting it from loss or harm. Together, it denotes complete welfare, sustenance, and protection.
वहामि		vahāmi
मी वाहतो, मी पुरवतो मी वाहतो, मी सांभाळतो, मी पुरवतो, मी काळजी घेतो. म्हणजे त्यांच्या गरजा पूर्ण करण्याची आणि त्यांचे रक्षण करण्याची जबाबदारी मी स्वतः स्वीकारतो.		I carry, I provide, I bear To carry, to bring, to provide, to bear the burden of. Here, Lord Krishna is assuring that He personally takes full responsibility for the welfare and needs of His devotees.
अहम्		aham
भगवान श्रीकृष्ण (स्वतःवर जोर देऊन सांगत आहेत), म्हणजे ‘मी’ परमेश्वर स्वतः हे कार्य करतो.		I Refers to Lord Krishna, emphasizing His personal assurance and divine capability to fulfill this promise.

---