Shree Ram Vandana - 5

The Shloka

———

इति वदति तुलसीदास शंकर

शेष मुनि मन रंजनं ।

मम् हृदय कंज निवास कुरु

कामादि खलदल गंजनं ॥

———

ഇതി വദതി തുളസീദാസ ശങ്കര ശേഷ മുനി മന രഞ്ജനം ।

മമ ഹൃദയ കഞ്ജ നിവാസ കുരു കാമാദി ഖലദല ഗഞ്ജനം ॥

———

Iti vadati Tulasīdāsa Śaṅkara Śeṣa Muni Mana Rañjanaṁ ।

Mama Hṛdaya Kañja Nivāsa Kuru Kāmādi Khaladala Gañjanaṁ ॥

———

Meaning / Summary

ഈ ശ്ലോകം ഭക്തി പാരമ്പര്യത്തിന്റെ കാതൽ വ്യക്തമാക്കുന്നു, അവിടെ ഭക്തൻ ബാഹ്യമായ അനുഗ്രഹങ്ങൾക്കപ്പുറം ആന്തരിക ശുദ്ധീകരണവും ദിവ്യ സാന്നിധ്യത്തിലൂടെയുള്ള ആത്മീയ പരിവർത്തനവുമാണ് തേടുന്നത്. ദൈവീകമായ സാന്നിധ്യത്തിനുള്ള യഥാർത്ഥ വാസസ്ഥലം ശുദ്ധീകരിക്കപ്പെട്ട ഹൃദയമാണെന്നും, ആന്തരിക ദുർഗുണങ്ങളെ അതിജീവിക്കാൻ ദിവ്യകൃപ അത്യന്താപേക്ഷിതമാണെന്നും ഇത് ഊന്നിപ്പറയുന്നു. കാമം, ക്രോധം, ലോഭം തുടങ്ങിയ ദുർഗുണങ്ങൾ ആത്മീയ പുരോഗതിക്ക് ഏറ്റവും വലിയ തടസ്സങ്ങളായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. ദൈവീക സഹായത്തോടെ സ്വന്തം നെഗറ്റീവ് പ്രവണതകളെ കീഴടക്കുന്നതിലൂടെയാണ് യഥാർത്ഥ മോചനം സാധ്യമാകുന്നതെന്ന് ഇത് കാണിക്കുന്നു.

അങ്ങനെ തുളസീദാസ് പറയുന്നു: ശിവന്റെയും ശേഷന്റെയും ഋഷിമാരുടെയും മനസ്സിനെ ആനന്ദിപ്പിക്കുന്നവനേ, എന്റെ താമരപ്പൂ പോലുള്ള ഹൃദയത്തിൽ വസിക്കേണമേ, കാമം തുടങ്ങിയ ദുഷ്ട ചിന്തകളെയും ദുർഗുണങ്ങളെയും നശിപ്പിക്കേണമേ.

തുളസീദാസിന്റെ ഈ ശ്ലോകം ശ്രീരാമനോടുള്ള ആത്മാർത്ഥമായ പ്രാർത്ഥനയാണ്. ശിവന്റെയും ശേഷന്റെയും സകല ഋഷിമാരുടെയും മനസ്സിനെ ആനന്ദിപ്പിക്കുന്ന ശ്രീരാമൻ ഭക്തന്റെ ഹൃദയത്തിൽ വസിക്കണമെന്ന് തുളസീദാസ് അപേക്ഷിക്കുന്നു. കാമം, ക്രോധം, ലോഭം തുടങ്ങിയ ആന്തരിക ശത്രുക്കളെയും ദുർഗുണങ്ങളെയും നശിപ്പിക്കാൻ ഈ പ്രാർത്ഥനയിലൂടെ രാമനോട് അഭ്യർത്ഥിക്കുന്നു.

This shloka highlights the core Bhakti (devotion) tradition, where the devotee seeks not just external blessings but internal purification and spiritual transformation through divine presence. It emphasizes that the true dwelling place of the divine is the purified heart, and that divine grace is essential to overcome inner vices, which are often depicted as the greatest obstacles to spiritual progress. It shows a profound understanding that true liberation comes from conquering one’s own negative tendencies with the help of the divine.

Thus speaks Tulsidas: O Delighter of the minds of Shiva, Shesha, and sages, please reside in my lotus-heart and destroy the host of evils like lust and others.

This shloka, attributed to Tulsidas, is a heartfelt prayer to Lord Rama. Tulsidas implores Rama, who is described as the joy of Shiva, Shesha, and all sages, to take abode in the devotee’s heart. The prayer specifically asks Rama to eradicate internal enemies like lust, anger, greed, and other vices that plague the mind.

Sentence - 1

———

इति वदति तुलसीदास शंकर शेष मुनि मन रंजनं ।

———

Meaning

അങ്ങനെ തുളസീദാസ് പറയുന്നു: ശിവന്റെയും ശേഷന്റെയും ഋഷിമാരുടെയും മനസ്സിനെ ആനന്ദിപ്പിക്കുന്നവനേ,

Thus speaks Tulsidas: O Delighter of the minds of Shiva, Shesha, and sages,

Meaning of Words

इति		ഇതി		Iti
അങ്ങനെ ഈ വിധത്തിൽ, ഇപ്രകാരം. ഒരു വാക്യം അല്ലെങ്കിൽ ഉദ്ധരണി അവതരിപ്പിക്കാൻ ഉപയോഗിക്കുന്നു.			Thus Denotes “thus,” “so,” “in this manner,” often used to introduce a statement or quote.
वदति		വദാതി		Vadāati
“പറയുന്നു” എന്ന അർത്ഥം വരുന്ന ക്രിയ.			Speaks, says A verb meaning “he/she/it speaks” or “says.”
तुलसीदास		തുളസീദാസ		Tulasīdāsa
ഹിന്ദി സാഹിത്യത്തിലെ ഒരു പ്രമുഖ കവിയും സന്യാസിയുമായിരുന്നു തുളസീദാസ്. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ‘രാമചരിതമാനസ്’ എന്ന കൃതി പ്രശസ്തമാണ്.			Tulsidas A renowned Hindu saint and poet, most famous for his re-telling of the Sanskrit Ramayana in the vernacular Awadhi language, titled Ramcharitmanas.
शंकर		ശങ്കര		Śaṅkara
ഹിന്ദു ദൈവങ്ങളിലെ ത്രിമൂർത്തികളിൽ ഒരാളായ പരമശിവൻ. സംഹാരകനാണ്.			Lord Shiva, one of the principal deities of Hinduism, the Destroyer within the Trimurti.
शेष		ശേഷ		Śeṣa
ശേഷൻ (നാഗരാജാവ്) അനന്തൻ എന്നും അറിയപ്പെടുന്ന നാഗരാജാവ്. മഹാവിഷ്ണുവിന്റെ ശയ്യയായി വർത്തിക്കുന്ന പ്രാചീന സർപ്പരാജാവ്.			Shesha (Naga king) Shesha Naga, the primordial serpent king, who serves as the couch of Lord Vishnu. Also known as Ananta.
मुनि		മുനി		Muni
മുനി, ഋഷി മൗനം, ജ്ഞാനം, ആത്മീയ ഉൾക്കാഴ്ച എന്നിവയാൽ വിശേഷിപ്പിക്കപ്പെടുന്ന ഒരു തപസ്വി അല്ലെങ്കിൽ ഋഷി.			Sage, ascetic A sage, hermit, or ascetic, characterized by silence, wisdom, and spiritual insight.
मन		മന		Mana
മനസ്സ്, ഹൃദയം ചിന്തകളുടെയും വികാരങ്ങളുടെയും ഇരിപ്പിടമായ മനസ്സിനെയോ ബുദ്ധിയെയോ ഹൃദയത്തെയോ സൂചിപ്പിക്കുന്നു.			Mind, heart Refers to the mind, intellect, or heart, the seat of thought and emotions.
रंजनं		രഞ്ജനം		Rañjanaṁ
ആനന്ദിപ്പിക്കുന്ന, സന്തോഷിപ്പിക്കുന്ന, രസിപ്പിക്കുന്ന സന്തോഷിപ്പിക്കുന്നവൻ, രസിപ്പിക്കുന്നവൻ, ആനന്ദിപ്പിക്കുന്നവൻ. ഇവിടെ ശ്രീരാമൻ ശിവനെയും ശേഷനെയും ഋഷിമാരെയും ആനന്ദിപ്പിക്കുന്നവനാണെന്ന് സൂചിപ്പിക്കുന്നു.			Delighting, pleasing, enchanting One who delights, pleases, or entertains. Here, it refers to Lord Rama as the one who brings joy to Shiva, Shesha, and the sages.

Sentence - 2

———

मम् हृदय कंज निवास कुरु कामादि खलदल गंजनं ॥

———

Meaning

എന്റെ താമരപ്പൂ പോലുള്ള ഹൃദയത്തിൽ വസിക്കേണമേ, കാമം തുടങ്ങിയ ദുഷ്ട ചിന്തകളെയും ദുർഗുണങ്ങളെയും നശിപ്പിക്കേണമേ.

Please reside in my lotus-heart and destroy the host of evils like lust and others.

Meaning of Words

मम्		മമ		Mama
“എന്റെ” എന്ന് അർത്ഥം വരുന്ന ഉടമസ്ഥതയെ സൂചിപ്പിക്കുന്ന സർവ്വനാമം.			My Possessive pronoun, meaning “my” or “mine.”
हृदय		ഹൃദയ		Hṛdaya
ഹൃദയം ശാരീരികമായ ഹൃദയത്തെയും വികാരങ്ങളുടെയും ഭാവങ്ങളുടെയും ഇരിപ്പിടമായ ഹൃദയത്തെയും സൂചിപ്പിക്കുന്നു.			Heart The heart, both the physical organ and the seat of emotions and feelings.
कंज		കഞ്ജ		Kañja
താമര (ഹൃദയത്തിന് ഒരു ഉപമയായി ഉപയോഗിക്കുന്നു) താമരപ്പൂവിനെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു. ഇവിടെ “ഹൃദയ കഞ്ജം” (താമരഹൃദയം) എന്നതുകൊണ്ട് ഉദ്ദേശിക്കുന്നത് ദിവ്യമായ ശക്തിക്ക് വസിക്കാൻ അനുയോജ്യമായ, ശുദ്ധമായ, വിടർന്ന ഹൃദയത്തെയാണ്.			Lotus (metaphorical for heart) Refers to a lotus. Here, “hṛdaya kañja” (lotus-heart) is a metaphor for a pure, blossoming heart, an ideal place for the divine to reside.
निवास		നിവാസ		Nivāsa
വാസം, നിവാസം വസിക്കുക എന്ന പ്രവൃത്തി; വാസസ്ഥലം.			Dwelling, residence The act of dwelling or residing; a place of residence.
कुरु		കുരു		Kuru
ചെയ്യുക, ആക്കേണമേ (വസിക്കേണമേ) ‘ക്ർ’ (ചെയ്യുക, ആക്കുക) എന്ന ക്രിയയുടെ ആജ്ഞാ രൂപം. ഇവിടെ “ദയവായി വാസമുറപ്പിക്കുക” എന്ന അർത്ഥത്തിൽ ഒരു വിനീതമായ അഭ്യർത്ഥനയായി ഉപയോഗിച്ചിരിക്കുന്നു.			Do, make (please do/reside) Imperative form of the verb ‘kṛ’ (to do, to make), used here as a polite request or command, “please do/make residence.”
कामादि		കാമാദി		Kāmādi
കാമം തുടങ്ങിയവ (ക്രോധം, ലോഭം മുതലായവ) ഒരു സമാസപദം: ‘കാമം’ എന്നത് ആഗ്രഹത്തെ, പ്രത്യേകിച്ചും ലൈംഗികാസക്തിയെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു. ‘ആദി’ എന്നാൽ “തുടങ്ങിയവ” അല്ലെങ്കിൽ “മറ്റുള്ളവ” എന്ന് അർത്ഥമാക്കുന്നു. ക്രോധം (ദേഷ്യം), ലോഭം (അത്യാഗ്രഹം), മോഹം (ബന്ധനം), മദം (അഹങ്കാരം), മാത്സര്യം (അസൂയ) തുടങ്ങിയ നെഗറ്റീവ് വികാരങ്ങളെയും ദുർഗുണങ്ങളെയും ഇത് സൂചിപ്പിക്കുന്നു.			Lust and others (like anger, greed) A compound word: ‘Kāma’ refers to desire, particularly lust, and ‘ādi’ means “etcetera” or “and others.” It implies a host of negative emotions and vices like anger (krodha), greed (lobha), attachment (moha), ego (mada), and jealousy (matsarya).
खलदल		ഖലദല		Khaladala
ദുഷ്ടന്മാരുടെ സംഘം, ദുർഗുണങ്ങളുടെ സമൂഹം ‘ഖല’ എന്നാൽ ദുഷ്ടൻ, വില്ലൻ എന്നൊക്കെ അർത്ഥം. ‘ദല’ എന്നാൽ കൂട്ടം, സമൂഹം. ചേർന്ന്, മനസ്സിനെ അലട്ടുന്ന ദുഷ്ടഗുണങ്ങളുടെയോ ആന്തരിക വൈകല്യങ്ങളുടെയോ ഒരു സമൂഹത്തെ ഇത് സൂചിപ്പിക്കുന്നു.			Host of wicked, group of evil (vices) ‘Khala’ means wicked, villainous, and ‘dala’ means a group, multitude, or host. Together, it refers to the collection of evil qualities or inner vices that trouble the mind.
गंजनं		ഗഞ്ജനം		Gañjanaṁ
നശിപ്പിക്കുന്നത്, തോൽപ്പിക്കുന്നത്, തകർക്കുന്നത് നശിപ്പിക്കുക, തകർക്കുക, ഉപദ്രവിക്കുക എന്ന പ്രവൃത്തി. ഇവിടെ ഭക്തനെ അലട്ടുന്ന ആന്തരിക ശത്രുക്കളെ (ദുർഗുണങ്ങളെ) ശ്രീരാമൻ നശിപ്പിക്കണം എന്ന പ്രാർത്ഥനയാണ്.			Destroying, vanquishing, crushing The act of destroying, crushing, or harassing. Here, the prayer is for Rama to destroy the internal enemies (vices) that plague the devotee.

---