Shree Ram Vandana - 4¶

The Shloka¶

———

शिर मुकुट कुंडल तिलक

चारु उदारु अङ्ग विभूषणं ।

आजानु भुज शर चाप धर

संग्राम जित खरदूषणं ॥

———

ശിര മുകുട കുണ്ഡല തിലക ചാരു ഉദാരു അംഗ വിഭൂഷണം ।

ആജാനു ഭുജ ശര ചാപ ധര സംഗ്രാമ ജിത ഖരദൂഷണം ॥

———

Shira mukuṭa kuṇḍala tilaka cāru udāru aṅga vibhūṣaṇaṁ ।

Ājānu bhuja śara cāpa dhara saṅgrāma jita kharadūṣaṇaṁ ॥

———

Meaning / Summary¶

ശ്രീരാമ സ്തുതികളായ ശ്രീരാമ വന്ദനയുടെ ഭാഗമാണ് ഈ ശ്ലോകം. രാമൻ്റെ പ്രധാന ഗുണങ്ങളായ ദിവ്യ സൗന്ദര്യം, രാജകീയ സ്ഥാനം, ദുഷ്ടശക്തികളെ നശിപ്പിക്കുന്ന സംരക്ഷകൻ എന്ന അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ പങ്ക് എന്നിവയ്ക്ക് ഇത് ഊന്നൽ നൽകുന്നു. കാൽമുട്ടുകളോളം നീളുന്ന കൈകൾ (ആജാനു ഭുജ) മഹായോദ്ധാവിൻ്റെ ലക്ഷണം കൂടിയാണ്, അത് ശക്തിയെയും കഴിവിനെയും പ്രതീകപ്പെടുത്തുന്നു. ഖരനെയും ദൂഷണനെയും വധിച്ച രാമൻ്റെ വിജയം രാമായണത്തിലെ ഒരു പ്രധാന സംഭവമാണ്, അത് അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ധീരതയും ദുഷ്ടശക്തികൾക്കെതിരായ നീതിയുക്തമായ ശക്തിയും പ്രകടമാക്കുന്നു.

ശിരസ്സിൽ കിരീടം, കമ്മലുകൾ, തിലകം, ശരീരത്തിൽ മനോഹരവും ഉദാരവുമായ ആഭരണങ്ങൾ എന്നിവയാൽ അലങ്കൃതൻ; കാൽമുട്ടുകളോളം നീളുന്ന കൈകളുള്ളവനും, അമ്പും വില്ലും ധരിച്ചവനും, ഖരനെയും ദൂഷണനെയും യുദ്ധത്തിൽ ജയിച്ചവനുമായ ശ്രീരാമൻ.

ഈ ശ്ലോകം ശ്രീരാമൻ്റെ ഗാംഭീര്യമുള്ള രൂപത്തെയും ഒരു യോദ്ധാവ് എന്ന നിലയിലുള്ള അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ പ്രാവീണ്യത്തെയും വർണ്ണിക്കുന്നു. രാജകീയ ആഭരണങ്ങളാൽ അലംകൃതനായ അദ്ദേഹത്തെ വരച്ചുകാട്ടുകയും, ശക്തരായ രാക്ഷസന്മാരായ ഖരനെയും ദൂഷണനെയും യുദ്ധത്തിൽ തോൽപ്പിച്ച് അദ്ദേഹം നേടിയ വിജയത്തെ എടുത്തു കാണിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു, ഇത് അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ദിവ്യശക്തിയും വീര്യവും ഊന്നിപ്പറയുന്നു.

ഈ ശ്ലോകം ശ്രീരാമൻ്റെ ദിവ്യരൂപത്തെ മനോഹരമായി ചിത്രീകരിക്കുന്നു. അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ തലയിൽ കിരീടം ധരിച്ചിരിക്കുന്നു, അത് അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ രാജകീയതയെയും പരമാധികാരത്തെയും സൂചിപ്പിക്കുന്നു. ചെവികളിൽ കുണ്ഡലങ്ങൾ (കമ്മലുകൾ) അണിഞ്ഞിരിക്കുന്നു, ഇത് പരമ്പരാഗത രാജകീയ ആഭരണങ്ങളാണ്. നെറ്റിയിലെ തിലകം ആത്മീയ വിശുദ്ധിയെയും നിർമ്മലതയെയും പ്രതീകപ്പെടുത്തുന്നു. അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ശരീരം മുഴുവൻ ചാരു ഉദാരു അംഗ വിഭൂഷണം - മനോഹരവും ഗംഭീരവും സമൃദ്ധവുമായ ആഭരണങ്ങളാൽ അലങ്കരിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു, ഇത് അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ദിവ്യ തേജസ്സും സൗന്ദര്യവും പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്നു. ശ്ലോകത്തിൻ്റെ രണ്ടാം ഭാഗം അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ യോദ്ധാവ് എന്ന നിലയിലുള്ള ഗുണങ്ങൾ എടുത്തു കാണിക്കുന്നു: ആജാനു ഭുജ, അതായത് അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ കൈകൾ കാൽമുട്ടുകളോളം നീളുന്നു. ഇത് മഹാപുരുഷൻമാരുടെയോ മഹത്തായ വ്യക്തിത്വങ്ങളുടെയോ ഒരു ക്ലാസിക് ശാരീരിക സവിശേഷതയാണ്, ഇത് അപാരമായ ശക്തിയും കഴിവും സൂചിപ്പിക്കുന്നു. അദ്ദേഹം ശരം (അമ്പ്), ചാപം (വില്ല്) എന്നിവ ധരിച്ചിരിക്കുന്നു, ശ്രീരാമൻ്റെ പ്രധാന ആയുധങ്ങളാണിവ, ധർമ്മം സംരക്ഷിക്കാൻ എപ്പോഴും തയ്യാറാണെന്ന് ഇത് കാണിക്കുന്നു. ‘സംഗ്രാമ ജിത ഖരദൂഷണം’ - ഖരനെയും ദൂഷണനെയും യുദ്ധത്തിൽ ജയിച്ചവൻ എന്ന് ശ്ലോകം ഉപസംഹരിക്കുന്നു. രാമായണത്തിലെ ആരണ്യകാണ്ഡത്തിലെ ഒരു പ്രധാന സംഭവത്തെയാണ് ഇത് സൂചിപ്പിക്കുന്നത്. ദണ്ഡകാരണ്യത്തിൽ രാമൻ ഈ ശക്തരായ രാക്ഷസ സേനാപതികളെയും അവരുടെ സൈന്യത്തെയും ഒറ്റയ്ക്ക് തോൽപ്പിച്ച് ഋഷിമാരെ സംരക്ഷിക്കുകയും ധർമ്മം സ്ഥാപിക്കുകയും ചെയ്തു. ഈ വിജയം അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ അതുല്യമായ ധീരതയും തിന്മയെ ഉന്മൂലനം ചെയ്യാനുള്ള പ്രതിബദ്ധതയും ഊന്നിപ്പറയുന്നു.

ശ്ലോകത്തിൻ്റെ അവസാന ഭാഗം, ‘സംഗ്രാമ ജിത ഖരദൂഷണം’ (ഖരനെയും ദൂഷണനെയും യുദ്ധത്തിൽ ജയിച്ചവൻ) എന്നത് വാത്മീകി രാമായണത്തിലെ ആരണ്യകാണ്ഡത്തിലെ ഒരു പ്രധാന സംഭവത്തെ നേരിട്ട് സൂചിപ്പിക്കുന്നു. രാവണൻ്റെ സഹോദരിയായ ശൂർപ്പണഖയെ ലക്ഷ്മണൻ വികൃതയാക്കിയതിന് ശേഷം, അവൾ ജനസ്ഥാനത്ത് (ദണ്ഡകാരണ്യത്തിലെ ഒരു ഭാഗം) തങ്ങിയിരുന്ന തൻ്റെ സഹോദരൻ ഖരനോട് പരാതിപ്പെട്ടു. ഖരൻ, തൻ്റെ ശക്തനായ സഹോദരൻ ദൂഷണൻ, സേനാപതി ത്രിശിരസ്സ് എന്നിവരോടൊപ്പം പതിനാലായിരം രാക്ഷസന്മാരുടെ ഒരു വലിയ സൈന്യത്തെ ഒരുമിച്ച് കൂട്ടി ശ്രീരാമനെ ആക്രമിച്ചു. സീതയെയും ലക്ഷ്മണനെയും ഒരു ഗുഹയിൽ സുരക്ഷിതരാക്കിയ ശേഷം, രാമൻ ഈ വലിയ സൈന്യത്തെ ഒറ്റയ്ക്ക് നേരിട്ടു. എണ്ണം കുറവായിരുന്നിട്ടും, രാമൻ തൻ്റെ ദിവ്യവില്ലും അക്ഷയമായ അമ്പുകളും ഉപയോഗിച്ച് ഖരൻ, ദൂഷണൻ, ത്രിശിരസ്സ്, അവരുടെ മുഴുവൻ സൈന്യം എന്നിവരെയും പൂർണ്ണമായി നശിപ്പിച്ചു. ഈ യുദ്ധം രാമൻ്റെ ഒരു അമ്പെയ്ത്തുകാരനെന്ന നിലയിലുള്ള അവിശ്വസനീയമായ പ്രാവീണ്യവും ദിവ്യശക്തിയും പ്രകടിപ്പിച്ചു, അദ്ദേഹത്തെ ഒരു അജയ്യനായ യോദ്ധാവും ധർമ്മിഷ്ഠരുടെ സംരക്ഷകനുമായി സ്ഥാപിച്ചു. ഈ വിജയം ഒരു പ്രധാന വഴിത്തിരിവായിരുന്നു, ഇത് സീതയെ തട്ടിക്കൊണ്ടുപോകാനുള്ള രാവണൻ്റെ പ്രതികാര നടപടിയിലേക്ക് നയിച്ചു.

This shloka is part of Shree Ram Vandana, hymns praising Lord Rama. It emphasizes key attributes of Rama: his divine beauty, royal stature, and his role as a protector who vanquishes evil. The description of his long arms (Ajānu Bhuja) is a classic sign of a Mahapurusha (great soul), symbolizing strength and ability. His victory over Khara and Dushana is a significant event in the Ramayana, showcasing his valor and righteous might against demonic forces.

Adorned with a crown on the head, earrings, tilak, and beautiful, magnificent ornaments on the body; with arms extending to the knees, holding a bow and arrow, victorious in battle over Khara and Dushana.

This verse describes Lord Rama’s majestic appearance and his prowess as a warrior. It paints a picture of him adorned with royal ornaments and highlights his victory over the powerful demons Khara and Dushana, emphasizing his divine strength and heroism.

This verse beautifully portrays Lord Rama’s divine form. He is described as having a crown on his head, signifying his royalty and supreme authority. His ears are adorned with Kundalas (earrings), which are traditional royal ornaments. A Tilak on his forehead symbolizes spiritual sanctity and purity. His entire body is embellished with Chāru Udāru Aṅga Vibhūṣaṇam – beautiful, magnificent, and abundant ornaments, reflecting his divine splendor and grace. The second part of the verse highlights his warrior attributes: Ājānu Bhuja, meaning his arms extend to his knees, a classic physical characteristic of a Mahapurusha or a great personality, signifying immense strength and capability. He holds a Shar (arrow) and a Chāpa (bow), the quintessential weapons of Lord Rama, ready to uphold Dharma. The verse concludes by stating he is ‘Saṅgrāma Jita Kharadūṣaṇam’ – victorious in battle over Khara and Dushana. This refers to the significant episode in the Aranya Kanda of Ramayana where Rama single-handedly defeats these powerful Rakshasa commanders and their army in Dandakaranya, protecting the Rishis and establishing righteousness. This victory underscores his unparalleled bravery and commitment to eradicating evil.

The latter part of the shloka, ‘Saṅgrāma Jita Kharadūṣaṇaṁ’ (victorious in battle over Khara and Dushana), directly refers to a significant episode in the Aranya Kanda of Valmiki’s Ramayana. After Lakshmana disfigures Surpanakha, the sister of Ravana, she complains to her brother Khara, who was stationed in Janasthana (a part of Dandakaranya forest). Khara, along with his formidable brother Dushana and their commander Trishira, gathered a vast army of fourteen thousand Rakshasas and attacked Lord Rama. Rama, sending Sita and Lakshmana to a cave for safety, single-handedly faced this enormous army. Despite being outnumbered, Rama, with his divine bow and inexhaustible arrows, systematically destroyed Khara, Dushana, Trishira, and their entire army. This battle demonstrated Rama’s incredible prowess as an archer and his divine power, establishing him as an invincible warrior and a protector of the righteous. This victory was a major turning point, leading directly to Ravana’s decision to abduct Sita as an act of revenge.

Sentence - 1¶

———

शिर मुकुट कुंडल तिलक चारु उदारु अङ्ग विभूषणं

———

Meaning¶

ശിരസ്സിൽ കിരീടം, കമ്മലുകൾ, തിലകം, ശരീരത്തിൽ മനോഹരവും ഗംഭീരവുമായ ആഭരണങ്ങൾ എന്നിവയാൽ അലങ്കൃതൻ.

Adorned with a crown on the head, earrings, tilak, and beautiful, magnificent ornaments on the body.

Meaning of Words¶

शिर	ശിര		Shira
ശിരസ്സ് മനുഷ്യ ശരീരത്തിൻ്റെ ഏറ്റവും മുകളിലുള്ള ഭാഗം, തലച്ചോറ്, കണ്ണുകൾ, മൂക്ക്, വായ, ചെവികൾ എന്നിവ ഉൾക്കൊള്ളുന്നത്.		Head The topmost part of the human body, containing the brain, eyes, nose, mouth, and ears.
मुकुट	മുകുട		Mukuṭa
കിരീടം ഒരു രാജാവോ ദൈവമോ അധികാരം, രാജകീയത, ദിവ്യത്വം എന്നിവയുടെ പ്രതീകമായി ധരിക്കുന്ന ആചാരപരമായ ശിരസ്സിലെ ആഭരണം.		Crown A ceremonial head-dress worn by a monarch or deity as a symbol of authority, royalty, and divinity.
कुंडल	കുണ്ഡല		Kuṇḍala
കമ്മലുകൾ ചെവിയിൽ അണിയുന്ന ആഭരണങ്ങൾ, പുരാതന ഇന്ത്യൻ സംസ്കാരത്തിൽ പലപ്പോഴും വിപുലവും പ്രാധാന്യമുള്ളതുമാണ്, ഇത് സ്ഥാനമോ സൗന്ദര്യമോ സൂചിപ്പിക്കുന്നു.		Earrings Ornaments worn on the ears, often elaborate and significant in ancient Indian culture, symbolizing status or beauty.
तिलक	തിലക		Tilaka
തിലകം (നെറ്റിയിലെ കുറി) മിക്കവാറും നെറ്റിയിൽ ധരിക്കുന്ന ഒരു അടയാളം, ഭക്തി, ഐശ്വര്യം അല്ലെങ്കിൽ വ്യക്തിത്വം എന്നിവയെ സൂചിപ്പിക്കുന്ന മതപരമോ ആത്മീയമോ ആചാരപരമോ ആയ കാരണങ്ങളാൽ ചന്ദനം, സിന്ദൂരം, ഭസ്മം മുതലായവ ഉപയോഗിച്ച് ഉണ്ടാക്കുന്നത്.		Tilak (forehead mark) A mark, usually on the forehead, made with paste (sandalwood, vermilion, sacred ash, etc.) for religious, spiritual, or ceremonial reasons, signifying devotion, auspiciousness, or identity.
चारु	ചാരു		Cāru
മനോഹരം കാഴ്ചയിലോ കേൾവിക്കോ ചിന്തയിലോ വലിയ സന്തോഷം അല്ലെങ്കിൽ സംതൃപ്തി നൽകുന്ന ഗുണങ്ങളുള്ള, ഇന്ദ്രിയങ്ങൾക്കും മനസ്സിനും സൗന്ദര്യാത്മകമായി പ്രീതികരമായത്.		Beautiful Pleasing to the senses or mind aesthetically, having qualities that give great pleasure or satisfaction to see, hear, or think about.
उदारु	ഉദാരു		Udāru
ഉദാരം, ഗംഭീരം (ഈ സന്ദർഭത്തിൽ: സമൃദ്ധം, അതിഗംഭീരം) ആകർഷകമായി മനോഹരമോ, വിപുലമോ, ആഢംബരമോ ആയ; ഗംഭീരം. ഇവിടെ, ആഭരണങ്ങളുടെ പ്രൗഢിയും സമൃദ്ധിയും ഇത് സൂചിപ്പിക്കുന്നു.		Magnificent, generous (in context: abundant, splendid) Impressively beautiful, elaborate, or extravagant; splendid. Here, it implies a grandeur and abundance in the ornamentation.
अङ्ग	അംഗ		Aṅga
ശരീരം, അവയവം ശരീരത്തിൻ്റെ ഏതെങ്കിലും ഭാഗം, അല്ലെങ്കിൽ ശരീരം മുഴുവൻ. ഈ സന്ദർഭത്തിൽ, അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ മുഴുവൻ ശാരീരിക രൂപത്തെ ഇത് സൂചിപ്പിക്കുന്നു.		Body, limb Any part of the body, or the body as a whole. In this context, it refers to his entire physical form.
विभूषणं	വിഭൂഷണം		Vibhūṣaṇaṁ
ആഭരണങ്ങൾ, അലങ്കാരങ്ങൾ അലങ്കരിക്കാനും സൗന്ദര്യവൽക്കരിക്കാനും ഉപയോഗിക്കുന്ന വസ്തുക്കൾ, സാധാരണയായി ആഭരണങ്ങളെ അല്ലെങ്കിൽ അലങ്കാര വസ്തുക്കളെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു.		Ornaments, adornments Articles used to adorn or beautify, typically referring to jewelry or decorative items.

Sentence - 2¶

———

आजानु भुज शर चाप धर संग्राम जित खरदूषणं

———

Meaning¶

കാൽമുട്ടുകളോളം നീളുന്ന കൈകളുള്ളവനും, അമ്പും വില്ലും ധരിച്ചവനും, ഖരനെയും ദൂഷണനെയും യുദ്ധത്തിൽ ജയിച്ചവനുമായ ശ്രീരാമൻ.

With arms extending to the knees, holding a bow and arrow, victorious in battle over Khara and Dushana.

Meaning of Words¶

आजानु	ആജാനു		Ājānu
കാൽമുട്ടുകളോളം നീളുന്നത് കാൽമുട്ടുകളോളം എന്നർത്ഥം വരുന്ന ഒരു സംയുക്ത പദം (ആ + ജാനു). ഇന്ത്യൻ പാരമ്പര്യത്തിൽ ഒരു ‘മഹാപുരുഷൻ്റെ’ (മഹത്തായ ആത്മാവ്) ശാരീരിക സവിശേഷതയാണിത്, ഇത് വലിയ ശക്തി, കുലീനത, പലപ്പോഴും ദിവ്യത്വം എന്നിവയെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു.		Reaching up to the knees A compound word (ā + jānu) meaning ‘up to the knees’. This describes a physical characteristic of a ‘Mahapurusha’ (great soul) in Indian tradition, signifying immense strength, nobility, and often, divinity.
भुज	ഭുജ		Bhuja
കൈകൾ മനുഷ്യ ശരീരത്തിൻ്റെ മുകളിലെ അവയവങ്ങൾ, തോളിൽ നിന്ന് കൈ വരെ. ഇവിടെ, ശ്രീരാമൻ്റെ കൈകളുടെ നീളത്തിന് ഇത് പ്രത്യേക ഊന്നൽ നൽകുന്നു.		Arms The upper limbs of the human body, from the shoulder to the hand. Here, it specifically emphasizes the length of Lord Rama’s arms.
शर	ശര		Śara
അമ്പ് ഒരു പ്രൊജക്റ്റൈൽ ആയുധം, സാധാരണയായി മൂർച്ചയുള്ള തലയും പിന്നിൽ തൂവലുകളും ഉള്ള ഒരു തണ്ട് ഉൾക്കൊള്ളുന്നു, ഇത് ഒരു വില്ലിൽ നിന്ന് എയ്തു വിടുന്നു.		Arrow A projectile weapon, typically consisting of a shaft with a sharpened head and feathers at the rear, shot from a bow.
चाप	ചാപ		Cāpa
വില്ല് വഴക്കമുള്ള മരം അല്ലെങ്കിൽ മറ്റ് വസ്തുക്കൾ കൊണ്ട് നിർമ്മിച്ച ഒരു ആയുധം, രണ്ടറ്റങ്ങളെയും ബന്ധിപ്പിക്കുന്ന ഒരു നാരോടുകൂടിയത്, അമ്പുകൾ എയ്തുവിടാൻ ഉപയോഗിക്കുന്നു. ഇത് ശ്രീരാമൻ്റെ വീര്യത്തിൻ്റെ പ്രതീകമാണ്.		Bow A weapon made of a strip of flexible wood or other material, with a string connecting the two ends, used for shooting arrows. It is a symbol of Lord Rama’s valor.
धर	ധര		Dhara
ധരിച്ചവൻ, വഹിക്കുന്നവൻ വഹിക്കുന്നവൻ അല്ലെങ്കിൽ ചുമക്കുന്നവൻ എന്ന് സൂചിപ്പിക്കുന്ന ഒരു പ്രത്യയം. ഈ സന്ദർഭത്തിൽ, അമ്പും വില്ലും ധരിക്കുന്നവൻ ശ്രീരാമനാണെന്ന് ഇത് അർത്ഥമാക്കുന്നു.		Holder, bearing, one who carries A suffix indicating ‘one who holds’ or ‘one who bears’. In this context, it means Lord Rama is the one who carries or wields the bow and arrow.
संग्राम	സംഗ്രാമ		Saṅgrāma
യുദ്ധം സായുധ സേനകൾ തമ്മിലുള്ള ഒരു പ്രധാന സംഘർഷം അല്ലെങ്കിൽ പോരാട്ടം.		Battle, war A significant conflict or fight, especially between armed forces.
जित	ജിത		Jita
ജയിച്ചവൻ ഒരു മത്സരത്തിലോ യുദ്ധത്തിലോ എതിരാളിക്കുമേൽ വിജയം നേടിയവൻ.		Victor Having achieved victory or triumph over an opponent in a contest or battle.
खरदूषणं	ഖരദൂഷണം		Kharadūṣaṇaṁ
ഖരനും ദൂഷണനും (രാക്ഷസന്മാർ) രാവണൻ്റെ സൈന്യത്തിലെ രണ്ട് ശക്തരായ രാക്ഷസ സഹോദരന്മാർ, ജനസ്ഥാനത്ത് തങ്ങിയിരുന്ന ഇവർ രാമായണത്തിൽ വിവരിക്കുന്ന ഒരു ഭീകരമായ യുദ്ധത്തിൽ ശ്രീരാമനാൽ വധിക്കപ്പെട്ടു.		Khara and Dushana (demons) Two powerful Rakshasa (demon) brothers, commanders in Ravana’s army, who were stationed in Janasthana and were famously defeated and killed by Lord Rama in a fierce battle described in the Ramayana.