Shree Ram Vandana - 4

The Shloka

———

शिर मुकुट कुंडल तिलक

चारु उदारु अङ्ग विभूषणं ।

आजानु भुज शर चाप धर

संग्राम जित खरदूषणं ॥

———

ಶಿರ ಮುಕುಟ ಕುಂಡಲ ತಿಲಕ ಚಾರು ಉದಾರು ಅಂಗ ವಿಭೂಷಣಂ ।

ಆಜಾನು ಭುಜ ಶರ ಚಾಪ ಧರ ಸಂಗ್ರಾಮ ಜಿತ ಖರದೂಷಣಂ ॥

———

Shira mukuṭa kuṇḍala tilaka chāru udāru aṅga vibhūṣaṇaṁ ।

ājānu bhuja śara chāpa dhara saṅgrāma jita kharadūṣaṇaṁ ॥

———

Meaning / Summary

ಈ ಶ್ಲೋಕವು ‘ಶ್ರೀ ರಾಮ ವಂದನಾ’ದ ಭಾಗವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಶ್ರೀರಾಮನ ದೈಹಿಕ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು ಮತ್ತು ಯೋಧನಾಗಿ ಅವರ ಪರಾಕ್ರಮವನ್ನು ವಿವರಿಸುವ ಮೂಲಕ ಅವರನ್ನು ಆವಾಹಿಸಲು ಮತ್ತು ಸ್ತುತಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಧರ್ಮದ ರಕ್ಷಕ ಮತ್ತು ದುಷ್ಟಶಕ್ತಿಗಳ ನಾಶಕನಾಗಿ ಅವರ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ, ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ರಾಮಾಯಣದ ಅರಣ್ಯಕಾಂಡದಲ್ಲಿ ಖರ ಮತ್ತು ದೂಷಣರ ವಿರುದ್ಧ ಅವರ ವಿಜಯವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ.

ಯಾರ ಶಿರ ಕಿರೀಟ, ಕುಂಡಲ ಮತ್ತು ತಿಲಕದಿಂದ ಶೋಭಿತವಾಗಿದೆಯೋ, ಯಾರ ಸುಂದರ ಮತ್ತು ಭವ್ಯವಾದ ದೇಹವು ಆಭರಣಗಳಿಂದ ಅಲಂಕೃತವಾಗಿದೆಯೋ; ಯಾರ ತೋಳುಗಳು ಮೊಣಕಾಲಿನವರೆಗೆ ಇದೆಯೋ, ಬಿಲ್ಲು ಮತ್ತು ಬಾಣವನ್ನು ಹಿಡಿದವರಾಗಿದ್ದು, ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಖರ ಮತ್ತು ದೂಷಣರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದವರು.

ಈ ಶ್ಲೋಕವು ಶ್ರೀರಾಮನ ದೈವಿಕ ರೂಪವನ್ನು ವರ್ಣಿಸುತ್ತದೆ, ಅವರ ರಾಜ ವೈಭವದ ಆಭರಣಗಳು ಮತ್ತು ಬಲಿಷ್ಠ ರಾಕ್ಷಸರಾದ ಖರ ಮತ್ತು ದೂಷಣರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದ ಅವರ ವೀರಗಾಥೆಯನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಅವರನ್ನು ಭವ್ಯ ಮತ್ತು ಶೌರ್ಯಶಾಲಿ ಯೋಧನಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ.

ಈ ಶ್ಲೋಕವು ಶ್ರೀರಾಮನ ಭವ್ಯ ಮತ್ತು ಶೌರ್ಯಶಾಲಿ ರೂಪವನ್ನು ಸುಂದರವಾಗಿ ಸೆರೆಹಿಡಿಯುತ್ತದೆ. ಇದು ಅವರ ದೈವಿಕ ನೋಟವನ್ನು ವಿವರಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ: ಅವರ ಶಿರವು ರಾಜ ಕಿರೀಟದಿಂದ, ಅವರ ಕಿವಿಗಳು ಪ್ರಕಾಶಮಾನವಾದ ಕುಂಡಲಗಳಿಂದ ಮತ್ತು ಅವರ ಹಣೆಯು ಶುಭ ತಿಲಕದಿಂದ ಅಲಂಕೃತವಾಗಿದೆ. ಅವರ ಇಡೀ ದೇಹವು ಆಕರ್ಷಕ, ಭವ್ಯ ಮತ್ತು ವಿವಿಧ ಆಭರಣಗಳಿಂದ ಆವೃತವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ, ಇದು ಅವರ ರಾಜತ್ವ ಮತ್ತು ದೈವಿಕ ವೈಭವವನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಶ್ಲೋಕದ ಎರಡನೇ ಭಾಗವು ವೀರತ್ವ ಮತ್ತು ಯುದ್ಧ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಅವರ ದೈಹಿಕ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಅವರ ತೋಳುಗಳನ್ನು ‘ಆಜಾನು ಭುಜ’ ಎಂದು ವರ್ಣಿಸಲಾಗಿದೆ, ಅಂದರೆ ಅವು ಮೊಣಕಾಲಿನವರೆಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸುತ್ತವೆ, ಇದು ಮಹಾಪುರುಷನ (ಮಹಾನ್ ವ್ಯಕ್ತಿ) ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿದ್ದು, ಅಸಾಧಾರಣ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಅವರು ತಮ್ಮ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಆಯುಧಗಳಾದ ಬಿಲ್ಲು (ಚಾಪ) ಮತ್ತು ಬಾಣವನ್ನು (ಶರ) ಹಿಡಿದು ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಸಿದ್ಧರಾಗಿರುವಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಾರೆ. ಬಲಿಷ್ಠ ರಾಕ್ಷಸರಾದ ಖರ ಮತ್ತು ದೂಷಣರ ಮೇಲೆ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಗಳಿಸಿದ ಮಹತ್ವದ ವಿಜಯವನ್ನು ನೆನಪಿಸುವ ಮೂಲಕ ಶ್ಲೋಕವು ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ, ಇದು ಅವರ ಅಪ್ರತಿಮ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ನಿರಪರಾಧಿಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ಹಾಗೂ ದುಷ್ಟರನ್ನು ನಾಶಪಡಿಸುವ ಅವರ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ ಘಟನೆಯಾಗಿದೆ.

ಈ ಶ್ಲೋಕವು ರಾಕ್ಷಸರಾದ ಖರ ಮತ್ತು ದೂಷಣರ ಮೇಲೆ ಶ್ರೀರಾಮನು ಗಳಿಸಿದ ವಿಜಯವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಘಟನೆಯು ರಾಮ, ಸೀತೆ ಮತ್ತು ಲಕ್ಷ್ಮಣರು ವನವಾಸದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ (ದಂಡಕಾರಣ್ಯದಲ್ಲಿ) ನಡೆಯಿತು. ರಾವಣನ ಸಹೋದರಿ ಶೂರ್ಪನಖಿಯು ರಾಮ ಮತ್ತು ಲಕ್ಷ್ಮಣರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿ, ನಂತರ ಸೀತೆಯ ಮೇಲೆ ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಿದಾಗ, ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ಅವಳ ಮೂಗು ಕತ್ತರಿಸಿದನು. ಇದರಿಂದ ಕುಪಿತಳಾದ ಶೂರ್ಪನಖಿಯು ತನ್ನ ಸಹೋದರ ಖರನ ಬಳಿಗೆ ಹೋದಳು. ಖರನು ಜನಸ್ಥಾನದ ಬಲಿಷ್ಠ ರಾಕ್ಷಸ ರಾಜನಾಗಿದ್ದನು. ಖರನು, ತನ್ನ ದಂಡನಾಯಕ ದೂಷಣ ಮತ್ತು ಹದಿನಾಲ್ಕು ಸಾವಿರ ರಾಕ್ಷಸರ ಸೈನ್ಯದೊಂದಿಗೆ ರಾಮನ ಮೇಲೆ ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಿದನು. ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ ಇದ್ದರೂ, ಶ್ರೀರಾಮನು ಏಕಾಂಗಿಯಾಗಿ ಇಡೀ ಸೈನ್ಯವನ್ನು, ಖರ ಮತ್ತು ದೂಷಣರನ್ನು ಸಹ ನಾಶಪಡಿಸಿದನು, ಇದು ಅವರ ಅಪಾರ ದೈವಿಕ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಯುದ್ಧ ಕೌಶಲ್ಯವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿತು. ಈ ಯುದ್ಧವು ರಾಮನ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಋಷಿಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ಮತ್ತು ಧರ್ಮವನ್ನು ಎತ್ತಿಹಿಡಿಯುವ ಅವರ ಬದ್ಧತೆಯನ್ನು ತೋರಿಸುವ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಪ್ರಸಂಗವಾಗಿದೆ.

This shloka is part of the ‘Shree Ram Vandana’ (Hymn to Lord Rama) and serves to invoke and praise Lord Rama by describing his physical characteristics and his prowess as a warrior. It highlights his role as a protector of dharma and a vanquisher of evil, specifically referencing his victory over Khara and Dushana, which was a significant event in the Aranya Kanda of the Ramayana.

He whose head is adorned with a crown, earrings, and a tilak, and whose beautiful and magnificent body is full of adornments; He whose arms reach up to the knees, who holds a bow and arrow, and who was victorious over Khara and Dushana in battle.

This shloka describes Lord Rama’s divine appearance, emphasizing his regal adornments and his heroic feat of defeating the powerful demons Khara and Dushana. It portrays him as a majestic and valiant warrior.

This shloka beautifully encapsulates the majestic and valorous form of Lord Rama. It starts by describing his divine appearance: his head is adorned with a royal crown, his ears with radiant earrings, and his forehead with an auspicious tilak. His entire body is depicted as charming, grand, and covered with various ornaments, reflecting his regal status and divine splendor. The second part of the shloka highlights his physical characteristics associated with heroism and his martial prowess. His arms are described as ‘Ajanu Bhuj’, meaning they extend to his knees, a classical sign of a Mahapurusha (great being) signifying extraordinary strength and capability. He is seen holding his primary weapons, the bow (Chapa) and arrow (Shara), ready for battle. The shloka culminates by recalling his significant victory over the formidable demons Khara and Dushana in combat, an event that demonstrated his unparalleled might and his role as a protector of the innocent and vanquisher of evil.

This shloka references Lord Rama’s victory over the demons Khara and Dushana. This event took place during Rama’s exile in the Dandakaranya forest with Sita and Lakshmana. When Surpanakha, Ravana’s sister, attempted to entice Rama and Lakshmana, and then attacked Sita, Lakshmana disfigured her. Enraged, Surpanakha went to her brother Khara, who was a powerful demon and the ruler of Janasthana. Khara, along with his general Dushana and an army of fourteen thousand rakshasas, attacked Rama. Despite being vastly outnumbered, Lord Rama single-handedly annihilated the entire army, including Khara and Dushana, showcasing his immense divine power and martial skill. This battle is a crucial episode demonstrating Rama’s might and his commitment to protecting the sages and upholding dharma.

Sentence - 1

———

शिर मुकुट कुंडल तिलक चारु उदारु अङ्ग विभूषणं ।

———

Meaning

ಅವರ ಶಿರ ಕಿರೀಟ, ಕುಂಡಲ ಮತ್ತು ತಿಲಕದಿಂದ ಶೋಭಿತವಾಗಿದೆ; ಅವರ ಸುಂದರ ಮತ್ತು ಭವ್ಯವಾದ ದೇಹವು ಆಭರಣಗಳಿಂದ ಅಲಂಕೃತವಾಗಿದೆ.

His head is adorned with a crown, earrings, and a tilak; His beautiful and magnificent body is full of adornments.

Meaning of Words

शिर		ಶಿರ		shira
ಶಿರ, ತಲೆ ಮನುಷ್ಯನ ದೇಹದ ಮೇಲಿನ ಭಾಗ, ಇಲ್ಲಿ ಶ್ರೀರಾಮನ ತಲೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.			Head The top part of the human body, specifically referring to Lord Rama’s head.
मुकुट		ಮುಕುಟ		mukuṭa
ಕಿರೀಟ ರಾಜರು ಅಥವಾ ದೇವತೆಗಳು ತಮ್ಮ ರಾಜತ್ವ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಧರಿಸುವ, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಚಿನ್ನ ಮತ್ತು ಅಮೂಲ್ಯ ರತ್ನಗಳಿಂದ ಮಾಡಿದ ಅಲಂಕಾರಿಕ ಶಿರಸ್ತ್ರಾಣ.			Crown A decorative head-dress, typically made of gold and precious jewels, worn by kings or deities as a symbol of royalty and power.
कुंडल		ಕುಂಡಲ		kuṇḍala
ಕುಂಡಲ, ಕಿವಿಯೋಲೆ ಕಿವಿಗಳಿಗೆ ಧರಿಸುವ ಆಭರಣಗಳು, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅಮೂಲ್ಯ ಲೋಹಗಳು ಮತ್ತು ರತ್ನಗಳಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿರುತ್ತವೆ.			Earrings Ornaments worn on the ears, often elaborate and made of precious metals and gems.
तिलक		ತಿಲಕ		tilaka
ತಿಲಕ, ಹಣೆಯ ಮೇಲಿನ ಗುರುತು ಹಣೆಯ ಮೇಲೆ ಮಾಡುವ ಗುರುತು, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಶ್ರೀಗಂಧ, ಕುಂಕುಮ ಅಥವಾ ಭಸ್ಮದಿಂದ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು ಭಕ್ತಿ, ಶುಭತ್ವ ಅಥವಾ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಗುರುತನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.			Tilak, Mark on the forehead A mark made on the forehead, typically with sandalwood paste, vermillion, or ash, signifying devotion, auspiciousness, or spiritual identity.
चारु		ಚಾರು		chāru
ಸುಂದರವಾದ, ಆಕರ್ಷಕವಾದ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ, ಇಂದ್ರಿಯಗಳಿಗೆ ಆಹ್ಲಾದಕರವಾದ.			Beautiful, Charming Possessing aesthetic appeal, delightful to the senses.
उदारु		ಉದಾರು		udāru
ಉದಾರವಾದ, ಭವ್ಯವಾದ ಮಹಾನ್, ಭವ್ಯ, ಉದಾತ್ತ; ಇಲ್ಲಿ ರಾಜವೈಭವದ ನೋಟವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.			Magnificent, Noble Grand, splendid, generous; here referring to the majestic appearance.
अङ्ग		ಅಂಗ		aṅga
ಅಂಗ, ದೇಹ ದೇಹದ ಯಾವುದೇ ಭಾಗ ಅಥವಾ ಅಂಗ; ಇಲ್ಲಿ ಶ್ರೀರಾಮನ ಸಂಪೂರ್ಣ ದೈಹಿಕ ರೂಪವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.			Body, Limbs Any part or limb of the body; here refers to Lord Rama’s entire physical form.
विभूषणं		ವಿಭೂಷಣಂ		vibhūṣaṇaṁ
ವಿಭೂಷಣಗಳು, ಆಭರಣಗಳು ಅಲಂಕಾರಿಕ ವಸ್ತುಗಳು, ಆಭರಣಗಳು, ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಅಥವಾ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಸೂಚಿಸಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.			Adornments, Ornaments Decorative articles, jewelry, used to enhance beauty or signify status.

Sentence - 2

———

आजानु भुज शर चाप धर संग्राम जित खरदूषणं ॥

———

Meaning

ಅವರ ತೋಳುಗಳು ಮೊಣಕಾಲಿನವರೆಗೆ ಇವೆ, ಬಾಣ ಮತ್ತು ಬಿಲ್ಲನ್ನು ಹಿಡಿದವರಾಗಿದ್ದು, ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಖರ ಮತ್ತು ದೂಷಣರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದವರು.

He whose arms reach up to the knees, who holds a bow and arrow, and who was victorious over Khara and Dushana in battle.

Meaning of Words

आजानु		ಆಜಾನು		ājānu
ಮೊಣಕಾಲಿನವರೆಗೆ ತಲುಪುವ ಉದ್ದವಾದ ತೋಳುಗಳ ವರ್ಣನೆ, ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತೀಯ ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಮಹಾಪುರುಷನ ಅಥವಾ ಶ್ರೇಷ್ಠ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದ ಲಕ್ಷಣವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.			Reaching up to the knees A descriptor for long arms, considered a mark of a great personality or a Mahapurusha in ancient Indian texts.
भुज		ಭುಜ		bhuja
ತೋಳುಗಳು ದೇಹದ ಮೇಲಿನ ಅಂಗಗಳು, ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ.			Arms The upper limbs of the body, signifying strength and capability.
शर		ಶರ		śara
ಬಾಣ ಬಿಲ್ಲಿನಿಂದ ಹಾರಿಸುವ, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮೊನಚಾದ ಮತ್ತು ಗರಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಪ್ರಕ್ಷೇಪಕ ಆಯುಧ.			Arrow A projectile weapon, typically pointed and feathered, shot from a bow.
चाप		ಚಾಪ		chāpa
ಬಿಲ್ಲು ಬಾಣಗಳನ್ನು ಹಾರಿಸಲು ಬಳಸುವ ಆಯುಧ, ಯೋಧನ ಪರಾಕ್ರಮದ ಸಂಕೇತ.			Bow A weapon used to propel arrows, a symbol of a warrior’s prowess.
धर		ಧರ		dhara
ಧರಿಸಿದ, ಹಿಡಿದಿರುವ ಯಾವುದನ್ನಾದರೂ ಹೊತ್ತಿರುವ ಅಥವಾ ಹಿಡಿದಿರುವವನು; ಇಲ್ಲಿ ಶ್ರೀರಾಮನು ತನ್ನ ಆಯುಧಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದಿರುವುದನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.			Bearing, Holding One who bears or holds something; indicating Lord Rama holding his weapons.
संग्राम		ಸಂಗ್ರಾಮ		saṅgrāma
ಸಂಗ್ರಾಮ, ಯುದ್ಧ ದೊಡ್ಡ ಪಡೆಗಳ ನಡುವೆ ನಡೆಯುವ ತೀವ್ರ ಹೋರಾಟ ಅಥವಾ ಸಶಸ್ತ್ರ ಸಂಘರ್ಷ.			Battle, War A fierce fight or armed conflict, typically between large forces.
जित		ಜಿತ		jita
ಗೆದ್ದ, ಜಯಿಸಿದ ಶತ್ರು ಅಥವಾ ಅಡೆತಡೆಯನ್ನು ಮೀರಿಸಿದ ಅಥವಾ ಸೋಲಿಸಿದ ಸ್ಥಿತಿ.			Conquered, Victorious over To have overcome or defeated an enemy or obstacle.
खरदूषणं		ಖರದೂಷಣಂ		kharadūṣaṇaṁ
ಖರ ಮತ್ತು ದೂಷಣರು (ರಾಕ್ಷಸರ ಹೆಸರುಗಳು) ರಾವಣನ ಸೇನಾನಿಗಳಾಗಿದ್ದ ಇಬ್ಬರು ಪ್ರಬಲ ರಾಕ್ಷಸ ಸಹೋದರರು, ಇವರು ದಂಡಕಾರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀರಾಮನಿಂದ ಹತರಾದರು.			Khara and Dushana (names of demons) Two powerful demon brothers, generals of Ravana, who were killed by Lord Rama in the Dandakaranya forest.

---