Madhurashtakam - 1

The Shloka

———

अधरं मधुरं वदनं मधुरं नयनं मधुरं हसितं मधुरम् ।

हृदयं मधुरं गमनं मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ॥

———

അധരം മധുരം വദനം മധുരം നയനം മധുരം ഹസിതം മധുരം ।

ഹൃദയം മധുരം ഗമനം മധുരം മധുരാധിപതേരഖിലം മധുരം ॥

———

Adharaṁ madhuraṁ vadanaṁ madhuraṁ nayanaṁ madhuraṁ hasitaṁ madhuram ।

Hṛdayaṁ madhuraṁ gamanaṁ madhuraṁ madhurādhipaterakhilaṁ madhuram ॥

———

Meaning / Summary

ഈ മധുരാഷ്ടകത്തിലെ ശ്ലോകം ഭക്തിമാർഗ്ഗത്തിൽ, ഭക്തൻ ഭഗവാനെ എല്ലാ അർത്ഥത്തിലും അതിമധുരനും മോഹിപ്പിക്കുന്നവനുമായി കാണുന്നതിനെ എടുത്തു കാണിക്കുന്നു. ഇത് കേവലം ഭഗവാന്റെ ഭൗതിക രൂപത്തെക്കുറിച്ചുള്ള വിവരണമല്ല, മറിച്ച് അവിടുത്തെ ദിവ്യഗുണങ്ങളോടുള്ള അഗാധമായ സ്നേഹത്തിന്റെയും ആരാധനയുടെയും പ്രകടനമാണ്. ശ്രീകൃഷ്ണന്റെ ഓരോ ഗുണവും പരിശുദ്ധമായ ആനന്ദത്തിന്റെയും സന്തോഷത്തിന്റെയും മൂർത്തീഭാവമായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു, ഇത് ഭക്തനിൽ ആഴത്തിലുള്ള ഭക്തി ഉണർത്തുന്നു. ഒരു യഥാർത്ഥ ഭക്തന് ഭഗവാന്റെ ഏറ്റവും സാധാരണമായ ഭാവങ്ങൾ പോലും ദിവ്യവും ആകർഷകവുമാണെന്ന് ഇത് സൂചിപ്പിക്കുന്നു, ഇത് ആത്മീയ സംതൃപ്തിയിലേക്ക് നയിക്കുന്നു.

അവിടുത്തെ ചുണ്ടുകൾ മധുരമാണ്, മുഖം മധുരമാണ്, കണ്ണുകൾ മധുരമാണ്, പുഞ്ചിരി മധുരമാണ്. അവിടുത്തെ ഹൃദയം മധുരമാണ്, നടപ്പും മധുരമാണ്, ആ മാധുര്യത്തിന്റെ അധിപതിയുടെ എല്ലാം മധുരമാണ്.

ഈ ശ്ലോകം ശ്രീകൃഷ്ണന്റെ ദിവ്യമായ മാധുര്യത്തെ വാഴ്ത്തുന്നു. അവിടുത്തെ ഓരോ അംഗവും, ഓരോ പ്രവൃത്തിയും, ചുണ്ടുകൾ, മുഖം, കണ്ണുകൾ, പുഞ്ചിരി, ഹൃദയം, നടപ്പ് എന്നിവയെല്ലാം മധുരമാണെന്ന് ഇത് പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു. മാധുര്യത്തിന്റെ അധിപനായ ശ്രീകൃഷ്ണന്റെ സർവ്വതും മധുരമാണെന്ന് ഈ ശ്ലോകം ഊന്നിപ്പറയുന്നു, അവിടുന്ന് മാധുര്യത്തിന്റെ മൂർത്തീഭാവമാണെന്നും സ്ഥാപിക്കുന്നു.

മധുരാഷ്ടകത്തിലെ ഈ ആദ്യ ശ്ലോകം, ശ്രീകൃഷ്ണന്റെ സർവ്വവ്യാപിയായ മാധുര്യത്തെ വാഴ്ത്തുന്ന ഒരു ഗാനമാണ്. അവിടുത്തെ ദിവ്യരൂപത്തിന്റെയും സ്വഭാവത്തിന്റെയും വിവിധ വശങ്ങൾ ഇത് വ്യവസ്ഥാപിതമായി എണ്ണിപ്പറയുന്നു, ഓരോന്നിനെയും ‘മധുരം’ എന്ന് പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു. മനോഹരമായ വാക്കുകൾ പറയുകയും മോഹിപ്പിക്കുന്ന ഓടക്കുഴൽ നാദം പൊഴിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന ചുണ്ടുകൾ മുതൽ, എല്ലാ ഹൃദയങ്ങളെയും ആകർഷിക്കുന്ന അവിടുത്തെ ആകർഷകമായ മുഖവും കണ്ണുകളും, സൗമ്യവും പ്രലോഭിപ്പിക്കുന്നതുമായ പുഞ്ചിരി വരെ, ഓരോ വിശദാംശവും ആത്മീയ സൗന്ദര്യത്തിൽ മുങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഭൗതികമായ കാര്യങ്ങൾക്കപ്പുറം, ഈ ശ്ലോകം അവിടുത്തെ സത്തയിലേക്ക് കടന്നുചെല്ലുന്നു, ദയയും സ്നേഹവും നിറഞ്ഞ അവിടുത്തെ ഹൃദയം മധുരമാണെന്ന് പ്രസ്താവിക്കുന്നു, അതുപോലെ അവിടുത്തെ ദിവ്യമായ ചലനങ്ങളെയും പ്രവൃത്തികളെയും പ്രതീകപ്പെടുത്തുന്ന മനോഹരമായ നടപ്പും മധുരമാണ്. ‘മധുരാധിപതി’ - മാധുര്യത്തിന്റെ അധിപനായ ശ്രീകൃഷ്ണൻ - ആയതുകൊണ്ട്, അവിടുത്തെ എല്ലാ കാര്യങ്ങളും, ഒരു അപവാദവുമില്ലാതെ, ഈ ദിവ്യഗുണത്താൽ നിറഞ്ഞിരിക്കുന്നു എന്ന് ശ്ലോകം ഊന്നിപ്പറയുന്നു. ഇത് കേവലം ഒരു സൗന്ദര്യപരമായ വിലയിരുത്തലല്ല, മറിച്ച് ഒരു ഭക്തന് ശ്രീകൃഷ്ണന്റെ സത്ത തന്നെ ആനന്ദത്തിന്റെയും ആത്മീയ സന്തോഷത്തിന്റെയും തീരാത്ത ഉറവിടമാണെന്നുള്ള ഭക്തിപരമായ പ്രഖ്യാപനമാണിത്, ഇത് ആത്യന്തികമായി ദിവ്യവുമായുള്ള ലയനത്തിലേക്ക് നയിക്കുന്നു.

This verse from Madhurashtakam highlights the Bhakti (devotional) perspective where the devotee perceives the Divine in every aspect as utterly sweet and enchanting. It’s not just a physical description but an expression of profound love and admiration for the Lord’s transcendent qualities. Each attribute of Krishna is seen as an embodiment of pure joy and bliss, evoking a deep sense of devotion. It signifies that for a true devotee, even the most mundane aspects of the Lord are divine and captivating, leading to spiritual fulfillment.

His lips are sweet, His face is sweet, His eyes are sweet, His smile is sweet. His heart is sweet, His gait is sweet, everything about the Lord of sweetness is sweet.

This verse glorifies Lord Krishna’s divine sweetness, asserting that every part of His being and every action He performs, from His physical features to His very essence, is inherently delightful and sweet. It emphasizes the all-encompassing nature of His charm and beauty, describing Him as the very embodiment of sweetness.

This profound verse, the opening of the Madhurashtakam, is a celebration of Lord Krishna’s all-encompassing sweetness. It systematically enumerates various facets of His divine form and character, declaring each one to be ‘madhuram’ or sweet. From His physical attributes like His lips, which speak enchanting words and play the mesmerizing flute, to His captivating face and eyes that draw all hearts, and His gentle, irresistible smile, every detail is bathed in spiritual charm. Beyond the physical, the shloka delves into His essence, stating that His heart, full of compassion and love, is also sweet, as is His graceful gait, symbolizing His divine movements and actions. The culmination of the verse emphasizes that as the ‘Madhurādhipati’ – the Lord of Sweetness Himself – everything associated with Him, without exception, is imbued with this divine quality. This isn’t merely aesthetic appreciation but a devotional declaration that for a devotee, Krishna’s very being is an inexhaustible source of bliss and spiritual rapture, leading to ultimate union with the divine.

Sentence - 1

———

अधरं मधुरं वदनं मधुरं नयनं मधुरं हसितं मधुरम् ।

———

Meaning

അവിടുത്തെ ചുണ്ടുകൾ മധുരമാണ്, മുഖം മധുരമാണ്, കണ്ണുകൾ മധുരമാണ്, പുഞ്ചിരി മധുരമാണ്.

His lips are sweet, His face is sweet, His eyes are sweet, His smile is sweet.

Meaning of Words

अधरं		അധരം		adharam
ശ്രീകൃഷ്ണന്റെ ചുണ്ടുകൾ, സാധാരണയായി ചുവപ്പും മനോഹരവുമായി ചിത്രീകരിക്കപ്പെടുന്നു, ഇത് അവിടുത്തെ വാക്കുകളുടെയും ഓടക്കുഴൽ നാദത്തിന്റെയും മാധുര്യം പ്രതീകപ്പെടുത്തുന്നു.			Lips The lips of Lord Krishna, which are often depicted as red and beautiful, symbolizing the sweetness of His words and the delightful sound of His flute.
वदनं		വദനം		vadanam
ശ്രീകൃഷ്ണന്റെ ദിവ്യമായ മുഖം, ചന്ദ്രനെപ്പോലെ തിളക്കമുള്ളതും ദയയും കളികളും അതുല്യമായ സൗന്ദര്യവും പ്രസരിപ്പിക്കുന്നതുമായി പലപ്പോഴും വർണ്ണിക്കപ്പെടുന്നു, ഈ പ്രപഞ്ചത്തെ മുഴുവൻ മോഹിപ്പിക്കാൻ കഴിവുള്ളതാണ്.			Face Lord Krishna’s divine face, often described as moon-like, radiating compassion, playfulness, and unparalleled beauty, capable of enchanting the entire universe.
नयनं		നയനം		nayanam
ശ്രീകൃഷ്ണന്റെ ആകർഷകമായ കണ്ണുകൾ, താമരയിതളുകൾ പോലെ മനോഹരമായി വർണ്ണിക്കപ്പെടുന്നു, അഗാധമായ സ്നേഹവും വിജ്ഞാനവും കുസൃതിയും പ്രകടിപ്പിക്കുന്നു, ഭക്തർക്ക് മോക്ഷം നൽകാൻ കഴിവുള്ളവയാണ്.			Eyes The captivating eyes of Lord Krishna, which are said to be lotus-like, conveying deep love, wisdom, and mischievousness, capable of granting liberation to devotees.
हसितं		ഹസിതം		hasitam
ചിരി, പുഞ്ചിരി ശ്രീകൃഷ്ണന്റെ സൗമ്യവും മോഹിപ്പിക്കുന്നതുമായ പുഞ്ചിരി, ഭക്തരുടെ ഹൃദയങ്ങളെ ഉരുകുകയും ദുരിതങ്ങളെ ഇല്ലാതാക്കുകയും അളവറ്റ സന്തോഷവും ആത്മീയ ആനന്ദവും നൽകുകയും ചെയ്യുന്നതായി വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു.			Smile The gentle and enchanting smile of Lord Krishna, which is believed to melt the hearts of devotees, alleviate suffering, and bring immense joy and spiritual ecstasy.

Sentence - 2

———

हृदयं मधुरं गमनं मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ॥

———

Meaning

അവിടുത്തെ ഹൃദയം മധുരമാണ്, നടപ്പും മധുരമാണ്, ആ മാധുര്യത്തിന്റെ അധിപതിയുടെ എല്ലാം മധുരമാണ്.

His heart is sweet, His gait is sweet, everything about the Lord of sweetness is sweet.

Meaning of Words

हृदयं		ഹൃദയം		hṛdayam
ശ്രീകൃഷ്ണന്റെ ഹൃദയം എല്ലാ ജീവജാലങ്ങളോടും അതിരില്ലാത്ത ദയയും നിരുപാധികമായ സ്നേഹവും അനുകമ്പയും നിറഞ്ഞതാണ്. എല്ലാ ദിവ്യ വികാരങ്ങളുടെയും ദയയുടെയും ഉറവിടമാണിത്.			Heart Lord Krishna’s heart, which is full of boundless compassion, unconditional love, and kindness for all beings, serving as the source of all divine emotions and benevolence.
गमनं		ഗമനം		gamanam
നടപ്പ്, ചലനം, പോക്ക് ശ്രീകൃഷ്ണന്റെ സുന്ദരവും ഗംഭീരവും മോഹിപ്പിക്കുന്നതുമായ നടപ്പ് അല്ലെങ്കിൽ ചലനം, അത് ആകർഷകവും ആനന്ദകരവുമാണെന്ന് വർണ്ണിക്കപ്പെടുന്നു, അവിടുത്തെ കളികളും ദിവ്യമായ സാന്നിധ്യത്തെയും ഇത് ഓർമ്മിപ്പിക്കുന്നു.			Gait, movement, walking The graceful, majestic, and enchanting walk or movement of Lord Krishna, which is described as captivating and delightful, reminiscent of His playful and divine presence.
मधुराधिपतेर		മധുരാധിപതേഃ		madhurādhipateḥ
മാധുര്യത്തിന്റെ അധിപതിയുടെ, ശ്രീകൃഷ്ണന്റെ മാധുര്യത്തിന്റെയും ദിവ്യമായ ആനന്ദത്തിന്റെയും ആത്യന്തിക രൂപവും അധിപതിയും ഉറവിടവുമായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്ന ശ്രീകൃഷ്ണനെ ഇത് സൂചിപ്പിക്കുന്നു. എല്ലാ സൗന്ദര്യത്തിന്റെയും ആനന്ദത്തിന്റെയും ഉറവിടം അവിടുന്ന് ആകുന്നു.			Of the Lord of sweetness, Of Krishna Refers to Lord Krishna, who is considered the ultimate embodiment, master, and source of all sweetness and divine bliss. He is the origin from which all forms of beauty and delight originate.
अखिलं		അഖിലം		akhilaṁ
എല്ലാം, മുഴുവനും, സർവ്വവും ശ്രീകൃഷ്ണനുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ഒന്നും മധുരമല്ലാത്തതായി ഇല്ല എന്ന് ഇത് സൂചിപ്പിക്കുന്നു. അവിടുത്തെ എല്ലാ കാര്യങ്ങളും, ജീവനുള്ളതോ ജീവനില്ലാത്തതോ, നേരിട്ടോ അല്ലാതെയോ അവിടുത്തെ മാധുര്യത്താൽ നിറഞ്ഞിരിക്കുന്നു.			Entire, whole, all, everything Implies that there is nothing associated with Lord Krishna that is not sweet. Every single aspect, animate or inanimate, directly or indirectly connected to Him, is imbued with divine sweetness and perfection.
मधुरम्		മധുരം		madhuram
മധുരമുള്ളത്, ആകർഷകമായത്, ആനന്ദദായകമായത് അക്ഷരാർത്ഥത്തിലുള്ള മധുരം എന്നതിലുപരി, ആകർഷകമായ, മോഹിപ്പിക്കുന്ന, ആനന്ദദായകമായ, സന്തോഷകരമായ എന്നെല്ലാം ഇത് അർത്ഥമാക്കുന്നു. ആത്മീയമായി, ശ്രീകൃഷ്ണനിൽ നിന്ന് പ്രവഹിക്കുന്ന ദിവ്യമായ ആനന്ദത്തെയും സൗന്ദര്യത്തെയും ഇത് സൂചിപ്പിക്കുന്നു, അത് എല്ലാ ഇന്ദ്രിയങ്ങളെയും മനസ്സിനെയും ആകർഷിക്കുന്നു.			Sweet, charming, delightful Signifies not just literal sweetness, but also charming, captivating, delightful, and enchanting. In a spiritual context, it refers to the divine bliss and beauty that emanates from Lord Krishna, captivating all senses and the mind.

---