Madhurashtakam - 3¶

The Shloka¶

———

वेणुर्मधुरो रेणुर्मधुरः पाणिर्मधुरः पादौ मधुरौ ।

नृत्यं मधुरं सख्यं मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ॥

———

ವೇಣುರ್ ಮಧುರೋ ರೇಣುರ್ ಮಧುರಃ ಪಾಣಿರ್ ಮಧುರಃ ಪಾದೌ ಮಧುರೌ ।

ನೃತ್ಯಂ ಮಧುರಂ ಸಖ್ಯಂ ಮಧುರಂ ಮಧುರಾಧಿಪತೇರಖಿಲಂ ಮಧುರಮ್ ॥

———

Veṇur madhuro reṇur madhuraḥ pāṇir madhuraḥ pādau madhurau ।

Nṛtyaṁ madhuraṁ sakhyaṁ madhuraṁ madhurādhipater akhilaṁ madhuram ॥

———

Meaning / Summary¶

ಈ ಶ್ಲೋಕವು, ಮಧುರಾಷ್ಟಕದ ಇತರ ಶ್ಲೋಕಗಳಂತೆ, ಭಗವಾನ್ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನ ಸೌಂದರ್ಯ ಮತ್ತು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಅಂದವನ್ನು ಭಕ್ತನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಮೆಚ್ಚುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಮಾಧುರ್ಯ ಭಾವ ಎಂಬ ಭಕ್ತಿಯ ಮನೋಭಾವವನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಭಕ್ತನು ಭಗವಂತನ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಗುಣ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಅತಿ ಮನೋಹರ ಮತ್ತು ಆನಂದಮಯ ಎಂದು ಗ್ರಹಿಸುತ್ತಾನೆ. ಕೃಷ್ಣನ ಮಾಧುರ್ಯವು ಕೇವಲ ಅವನ ರೂಪದಲ್ಲಿಲ್ಲದೆ, ಅವನ ಇಡೀ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಅವನಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕಿತವಾದ ಪ್ರತಿಯೊಂದರಲ್ಲೂ ವ್ಯಾಪಿಸಿದೆ ಎಂದು ಇದು ಕಲಿಸುತ್ತದೆ, ದೈವಿಕತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಸಮಗ್ರ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಕ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುತ್ತದೆ. ‘ಮಧುರ’ ಪದದ ಪುನರಾವರ್ತಿತ ಬಳಕೆಯು ಕೃಷ್ಣನ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಅಂಶವೂ, ಭೌತಿಕವಾದವುಗಳಿಂದ (ಕೊಳಲು, ಕೈಗಳು, ಪಾದಗಳು) ಅಮೂರ್ತವಾದವುಗಳವರೆಗೆ (ನೃತ್ಯ, ಸ್ನೇಹ, ಧೂಳಿ), ದೈವಿಕ ಆನಂದದ ಮೂಲವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಒತ್ತಿಹೇಳುತ್ತದೆ.

ಅವನ ಕೊಳಲು ಮಧುರ, ಅವನ ಪಾದಧೂಳಿ ಮಧುರ. ಅವನ ಕೈಗಳು ಮಧುರ, ಅವನ ಪಾದಗಳು ಮಧುರ. ಅವನ ನೃತ್ಯವು ಮಧುರ, ಅವನ ಸ್ನೇಹವು ಮಧುರ. ಮಧುರಾಧಿಪತಿಯಾದ ಕೃಷ್ಣನ ಎಲ್ಲವೂ ಮಧುರ.

ಈ ಶ್ಲೋಕವು ಭಗವಾನ್ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನ ದೈವಿಕ ಮಾಧುರ್ಯವನ್ನು ಹೊಗಳುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸುತ್ತದೆ, ಅವನ ರೂಪ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಗಳ ವಿವಿಧ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಪರಮ ಮಧುರವಾಗಿ ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಅವನ ಕೊಳಲು ಮತ್ತು ಪಾದಧೂಳಿಯಿಂದ ಹಿಡಿದು ಅವನ ಕೈಗಳು, ಪಾದಗಳು, ನೃತ್ಯ ಮತ್ತು ಸ್ನೇಹದವರೆಗೆ ಅವನಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಅಂಶವೂ ಮೋಹಕ ಮಾಧುರ್ಯದಿಂದ ಕೂಡಿದೆ ಎಂದು ಒತ್ತಿಹೇಳುತ್ತದೆ. ಮಧುರಾಧಿಪತಿಯಾದ ಅವನಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಪ್ರತಿಯೊಂದೂ ಮಧುರವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅಂತಿಮ ಸಾಲು ಪುನರುಚ್ಚರಿಸುತ್ತದೆ, ಅವನ ಸರ್ವವ್ಯಾಪಿ ದೈವಿಕ ಮೋಹಕತೆಯನ್ನು ದೃಢೀಕರಿಸುತ್ತದೆ.

This shloka, like others in the Madhurashtakam, deepens the devotee’s appreciation for the aesthetic and spiritual beauty of Lord Krishna. It highlights the concept of Madhurya Bhava, a devotional mood where the devotee perceives the Lord’s every attribute and action as supremely charming and delightful. It teaches that Krishna’s sweetness is not just in His form but permeates His entire being and everything connected to Him, encouraging a holistic and all-encompassing love for the Divine. The repeated use of ‘sweet’ emphasizes that every aspect of Krishna, from the tangible (flute, hands, feet) to the intangible (dance, friendship, dust), is a source of divine bliss.

His flute is sweet, the dust of His feet is sweet. His hands are sweet, His feet are sweet. His dance is sweet, His friendship is sweet. Everything about the Lord of sweetness is sweet.

This verse continues to extol the divine sweetness of Lord Krishna, describing various aspects of His form and actions as supremely sweet. It emphasizes that every single element associated with Him, from His flute and the dust of His feet to His hands, feet, dance, and friendship, is imbued with an enchanting sweetness. The concluding line reiterates that absolutely everything pertaining to the Lord of sweetness is sweet, confirming His all-encompassing divine charm.

Sentence - 1¶

———

वेणुर्मधुरो रेणुर्मधुरः

———

Meaning¶

ಅವನ ಕೊಳಲು ಮಧುರ, ಅವನ ಪಾದಧೂಳಿ ಮಧುರ.

His flute is sweet, the dust of His feet is sweet.

Meaning of Words¶

वेणुः	ವೇಣುಃ		veṇuḥ
ಕೊಳಲು ಬಿದಿರಿನಿಂದ ಮಾಡಿದ ಸಂಗೀತ ವಾದ್ಯ, ಭಗವಾನ್ ಕೃಷ್ಣನು ನುಡಿಸುವ ಚಿತ್ರಣಗಳಿಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ಕೃಷ್ಣನ ಕೊಳಲಿನಿಂದ ಹೊರಡುವ ಧ್ವನಿಯು ಅತ್ಯಂತ ಮೋಹಕ ಮತ್ತು ಆಕರ್ಷಕವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.		The musical instrument, specifically a bamboo flute, which Lord Krishna is famously depicted playing. The sound emanating from Krishna’s flute is considered supremely enchanting and captivating.
मधुरः	ಮಧುರಃ		madhuraḥ
ಮಧುರ, ಆಕರ್ಷಕ, ಆನಂದಕರ ಆಹ್ಲಾದಕರವಾದ ರುಚಿ ಅಥವಾ ಧ್ವನಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ; ರೂಪಕವಾಗಿ, ಆನಂದಕರವಾದ, ಆಕರ್ಷಕವಾದ, ಸುಂದರವಾದದ್ದು ಅಥವಾ ದೈವಿಕ ಆನಂದದಿಂದ ತುಂಬಿದದ್ದು. ಇಲ್ಲಿ, ಕೃಷ್ಣನ ಗುಣಗಳ ಅತೀಂದ್ರಿಯ ಗುಣಮಟ್ಟವನ್ನು ಇದು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ.		sweet, charming, delightful Having a pleasing taste or sound; metaphorically, something delightful, charming, beautiful, or imbued with divine bliss. In this context, it describes the transcendental quality of Krishna’s attributes.
रेणुः	ರೇಣುಃ		reṇuḥ
ಧೂಳಿ, ಮಣ್ಣು ಭೂಮಿ ಅಥವಾ ಇತರ ವಸ್ತುಗಳ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಕಣಗಳು; ಇಲ್ಲಿ, ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಭಗವಾನ್ ಕೃಷ್ಣನ ಪಾದ ಕಮಲಗಳಿಂದ ಬರುವ ಪವಿತ್ರ ಧೂಳಿಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ, ಇದನ್ನು ಭಕ್ತರು ಅತ್ಯಂತ ಪವಿತ್ರ, ಮಂಗಳಕರ ಮತ್ತು ಮಧುರವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಧೂಳನ್ನು ಸ್ಪರ್ಶಿಸುವುದು ಅಪಾರ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಪ್ರಯೋಜನಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.		dust (from His feet) Fine particles of earth or other matter; here, specifically referring to the sacred dust from Lord Krishna’s lotus feet, which is considered supremely purifying, auspicious, and sweet by devotees. Touching this dust is believed to bestow immense spiritual benefit.

Sentence - 2¶

———

पाणिर्मधुरः पादौ मधुरौ

———

Meaning¶

ಅವನ ಕೈಗಳು ಮಧುರ, ಅವನ ಪಾದಗಳು ಮಧುರ.

His hands are sweet, His feet are sweet.

Meaning of Words¶

पाणिः	ಪಾಣಿಃ		pāṇiḥ
ಮಾನವನ ಕೈ; ಇಲ್ಲಿ, ಕೊಳಲನ್ನು ಹಿಡಿದುಕೊಳ್ಳುವ, ಗೋವರ್ಧನ ಪರ್ವತವನ್ನು ಎತ್ತಿದ ಮತ್ತು ವಿವಿಧ ದೈವಿಕ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡುವ ಭಗವಾನ್ ಕೃಷ್ಣನ ಕೈಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಅವನ ಕೈಗಳು ಮೃದುವಾದ, ಸುಂದರವಾದ ಮತ್ತು ಯಾವಾಗಲೂ ಮಧುರ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ನಿರತವಾಗಿವೆ ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.		The human hand; here, referring to Lord Krishna’s hands, which hold the flute, lift the Govardhan hill, and perform various divine acts. His hands are described as soft, beautiful, and always engaged in sweet activities.
पादौ	ಪಾದೌ		pādau
ಪಾದಗಳು (ದ್ವಿವಚನ) ಎರಡು ಪಾದಗಳು; ಇಲ್ಲಿ, ಭಕ್ತಿಗೀತೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಆರಾಧನೆಯ ವಸ್ತುವಾಗಿರುವ ಭಗವಾನ್ ಕೃಷ್ಣನ ಪಾದ ಕಮಲಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಪಾದಗಳು ವೃಂದಾವನದಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸುತ್ತಾ, ಹಿಂದೆ ತಿಳಿಸಿದ ಪವಿತ್ರ ಧೂಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತವೆ.		feet (dual) The two feet; here, referring to Lord Krishna’s lotus feet, which are a central object of devotion and worship. These feet roam in Vrindavan, creating the sacred dust mentioned earlier.
मधुरौ	ಮಧುರೌ		madhurau
ಮಧುರ (ದ್ವಿವಚನ), ಆಕರ್ಷಕ, ಆನಂದಕರ ‘ಮಧುರ’ ಪದದ ದ್ವಿವಚನ ರೂಪ, ಎರಡೂ ಪಾದಗಳು ಮಧುರ, ಆಕರ್ಷಕ ಮತ್ತು ಆನಂದಮಯವಾಗಿವೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ಕೃಷ್ಣನ ಸಹಜ ಆನಂದಮಯ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ.		sweet (dual), charming, delightful The dual form of ‘madhura’, indicating that both feet are sweet, charming, and delightful, reflecting Krishna’s inherent blissful nature.

Sentence - 3¶

———

नृत्यं मधुरं सख्यं मधुरं

———

Meaning¶

ಅವನ ನೃತ್ಯವು ಮಧುರ, ಅವನ ಸ್ನೇಹವು ಮಧುರ.

His dance is sweet, His friendship is sweet.

Meaning of Words¶

नृत्यं	ನೃತ್ಯಂ		nṛtyaṁ
ನೃತ್ಯ, ನಾಟ್ಯ ನೃತ್ಯ ಮಾಡುವ ಕ್ರಿಯೆ; ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಗೋಪಿಯರೊಂದಿಗೆ ರಾಸಲೀಲೆಯಂತಹ ಭಗವಾನ್ ಕೃಷ್ಣನ ಮೋಹಕ ಮತ್ತು ಆಕರ್ಷಕ ನೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ, ಇವು ದೈವಿಕ ಪ್ರೀತಿ ಮತ್ತು ಆನಂದದಿಂದ ತುಂಬಿವೆ.		The act of dancing; particularly referring to Lord Krishna’s enchanting and graceful dances, such as the Rasa-lila with the Gopis, which are imbued with divine love and joy.
सख्यं	ಸಖ್ಯಂ		sakhyaṁ
ಸ್ನೇಹ, ಗೆಳೆತನ ಗೆಳೆಯರಾಗಿರುವ ಸ್ಥಿತಿ; ಭಗವಾನ್ ಕೃಷ್ಣನು ತನ್ನ ಗೋಪಾಲಕ ಗೆಳೆಯರೊಂದಿಗೆ ಹೊಂದಿದ್ದ ಆಪ್ತ, ಶುದ್ಧ ಮತ್ತು ಪ್ರೀತಿಯ ಸ್ನೇಹವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ನಿಸ್ವಾರ್ಥ ಪ್ರೀತಿ ಮತ್ತು ನಂಬಿಕೆಗೆ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ.		The state of being friends; referring to Lord Krishna’s intimate, pure, and loving friendships with His cowherd companions, which exemplify selfless affection and trust.

Sentence - 4¶

———

मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ॥

———

Meaning¶

ಮಧುರಾಧಿಪತಿಯಾದ ಕೃಷ್ಣನ ಎಲ್ಲವೂ ಮಧುರ.

Everything about the Lord of sweetness is sweet.

Meaning of Words¶

मधुराधिपतेः	ಮಧುರಾಧಿಪತೇಃ		madhurādhipateḥ
ಮಧುರಾಧಿಪತಿಯಾದ ಸಂಯುಕ್ತ ಪದ: ‘ಮಧುರ’ (ಮಾಧುರ್ಯ) + ‘ಅಧಿಪತಿ’ (ಪ್ರಭು/ಒಡೆಯ) + ‘-ಏಃ’ (ಷಷ್ಠಿ ವಿಭಕ್ತಿ, ‘ದ’ ಅರ್ಥ). ಆದ್ದರಿಂದ, ‘ಮಾಧುರ್ಯದ ಪ್ರಭುವಿನ’ ಎಂದರ್ಥ, ಭಗವಾನ್ ಕೃಷ್ಣನನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ, ಅವನು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲಾ ಮಾಧುರ್ಯದ ಸಾಕಾರ, ಮೂಲ ಮತ್ತು ನಿಯಂತ್ರಕ.		A compound word: ‘madhura’ (sweetness) + ‘adhipati’ (lord/master) + ‘-eḥ’ (genitive case, meaning ‘of’). Thus, ‘of the Lord of sweetness’, referring to Lord Krishna, who is the embodiment, source, and controller of all sweetness in existence.
अखिलं	ಅಖಿಲಂ		akhilaṁ
ಅಖಿಲ, ಸಂಪೂರ್ಣ, ಎಲ್ಲವೂ ಯಾವುದೇ ಭಾಗಗಳು ಇಲ್ಲದೆ; ಸಂಪೂರ್ಣ, ಒಟ್ಟು. ಕೃಷ್ಣನ ಯಾವುದೇ ಅಂಶ, ಗುಣ, ಕಾರ್ಯ ಅಥವಾ ಸಂಬಂಧವು ಅತೀಂದ್ರಿಯ ಮಾಧುರ್ಯದಿಂದ ತುಂಬಿಲ್ಲದಿರಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂಬುದನ್ನು ಇದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.		entire, whole, everything Without any parts missing; complete, total. It signifies that there is no aspect, attribute, action, or relation of Krishna that is not permeated with transcendental sweetness.