Hanuman Chalisa - Doha - 2

The Shloka

———

बुद्धिहीन तनु जानिके सुमिरौं पवन-कुमार ।

बल बुधि बिद्या देहु मोहिं हरहु कलेस बिकार ॥

———

Buddhiheen tanu jaanike sumirau pavan-kumaar ।

Bal budhi bidya dehu mohi harahu kales bikaar ॥

———

Meaning / Summary

हनुमान चालिसेतील हा सुरुवातीचा दोहा नम्रता आणि भगवान हनुमानाला पूर्ण शरणागतीचे प्रतीक आहे. दैवी आशीर्वाद मागण्यापूर्वी, व्यक्तीने आपल्या मर्यादा आणि अपूर्णता मान्य केल्या पाहिजेत यावर तो जोर देतो. बल, बुद्धी, विद्या आणि त्रासांपासून मुक्तीसाठी प्रार्थना करून, भक्त जीवनातील आव्हानांवर मात करण्यासाठी शारीरिक, मानसिक आणि आध्यात्मिक अशा सर्वांगीण विकासाची इच्छा करतो. या दोह्याद्वारे हनुमान या आवश्यक गुणांचे अंतिम दाता म्हणून स्थापित होतात.

मी स्वतःला बुद्धीहीन मानून पवनपुत्र हनुमानाचे स्मरण करतो. मला बल, बुद्धी आणि विद्या प्रदान करा आणि माझे कष्ट व दोष दूर करा.

भक्त आपली बुद्धीहीनता नम्रपणे मान्य करतो आणि भगवान हनुमानाचे स्मरण करतो, त्यांना बल, बुद्धी, विद्या आणि सर्व दुःख तसेच दोषांपासून मुक्ती देण्यासाठी प्रार्थना करतो.

हनुमान चालिसेचा हा पहिला दोहा एक हृदयस्पर्शी आवाहन आहे. भक्त आपल्या जन्माच्या मर्यादा, विशेषतः बुद्धी किंवा ज्ञानाची कमतरता (‘बुद्धिहीन तनु जानिके’) मान्य करून सुरुवात करतो. हिंदू भक्ती परंपरेत नम्रतेचे हे कृत्य अत्यंत महत्त्वाचे आहे, कारण ते भक्ताच्या मनाला दैवी कृपा प्राप्त करण्यासाठी तयार करते. ‘सुमिरौं पवन-कुमार’ (मी पवनपुत्राचे स्मरण करतो) या वाक्याने भक्त थेट भगवान हनुमानाला आवाहन करतो, त्यांना सर्व सद्गुणांचा स्रोत मानतो. त्यानंतर ‘बल बुधि बिद्या देहु मोहिं’ (मला बल, बुद्धी आणि विद्या प्रदान करा) या विनंत्या आहेत. ‘बल’ म्हणजे शारीरिक आणि आध्यात्मिक सामर्थ्य, ‘बुद्धी’ म्हणजे तीक्ष्ण बुद्धिमत्ता आणि विवेक, आणि ‘विद्या’ म्हणजे खरे ज्ञान आणि शिक्षण. यशस्वी आणि अर्थपूर्ण जीवनासाठी हे तिन्ही मूलभूत आहेत. शेवटी, ‘हरहु कलेस बिकार’ ही ‘कलेस’ (दुःख, त्रास, सांसारिक अडचणी) आणि ‘बिकार’ (दोष, दुर्गुण, मन आणि चारित्र्यातील अपवित्रता) दूर करण्याची प्रार्थना आहे. ही सर्वसमावेशक प्रार्थना केवळ भौतिक आशीर्वादांचीच नव्हे, तर आध्यात्मिक शुद्धी आणि मानसिक स्पष्टतेची देखील मागणी करते, जी भक्ताच्या प्रवासासाठी आवश्यक आहे.

This opening Doha of the Hanuman Chalisa signifies humility and complete surrender to Lord Hanuman. It emphasizes that before seeking divine blessings, one must first acknowledge their own limitations and imperfections. By praying for strength, wisdom, knowledge, and freedom from troubles, the devotee seeks holistic development – physical, mental, and spiritual – to navigate life’s challenges. It establishes Hanuman as the ultimate giver of these vital qualities.

Knowing myself to be devoid of intelligence, I remember you, O Son of Wind (Hanuman). Grant me strength, wisdom, and knowledge, and remove my afflictions and impurities.

The devotee humbly admits their lack of intelligence and remembers Lord Hanuman, requesting blessings of strength, wisdom, knowledge, and the removal of all sufferings and vices.

This couplet, the very first Doha of the Hanuman Chalisa, serves as a heartfelt invocation. The devotee begins by acknowledging their inherent human limitations, specifically a lack of profound intelligence or wisdom (‘Buddhiheen tanu jaanike’). This act of humility is crucial in Hindu devotional practices, as it prepares the devotee’s mind for receiving divine grace. By ‘sumirau pavan-kumaar’ (I remember the Son of Wind), the devotee directly calls upon Lord Hanuman, recognizing him as the source of all virtues. The subsequent requests are ‘Bal budhi bidya dehu mohi’ (Grant me strength, wisdom, and knowledge). ‘Bal’ refers to physical and spiritual might, ‘budhi’ to sharp intellect and discernment, and ‘bidya’ to true knowledge and learning. These three are fundamental for a meaningful and successful life. Finally, ‘harahu kales bikaar’ is a plea to remove ‘kales’ (afflictions, sorrows, worldly troubles) and ‘bikaar’ (vices, defects, impurities of mind and character). This comprehensive prayer seeks not just material blessings but also spiritual purity and mental clarity, essential for a devotee’s journey.

Sentence - 1

———

बुद्धिहीन तनु जानिके सुमिरौं पवन-कुमार ।

———

Meaning

मी स्वतःला बुद्धीहीन मानून पवनपुत्र हनुमानाचे स्मरण करतो.

Knowing myself to be devoid of intelligence, I remember you, O Son of Wind (Hanuman).

Meaning of Words

बुद्धिहीन		Buddhiheen
बुद्धीहीन बुद्धी नसलेला, अज्ञानी; स्वतःच्या मर्यादित मानसिक क्षमतेची नम्र कबुली.		devoid of intelligence Lacking intellect, understanding, or wisdom; humble acknowledgment of one’s limited mental capacity.
तनु		tanu
शरीर, स्वतः स्वतःचे शरीर किंवा वैयक्तिक अस्तित्व, बोलणाऱ्याची वैयक्तिक ओळख सूचित करते.		body, self Referring to one’s own physical form or individual existence, implying the speaker’s personal identity.
जानिके		jaanike
जाणून, समजून समजून किंवा ओळखल्यामुळे; एखाद्या विशिष्ट स्थितीची जाणीव झाल्यावर किंवा विचार केल्यावर.		knowing, considering Having understood or recognized; on realizing or considering a certain state.
सुमिरौं		sumirau
मी स्मरण करतो, मी आवाहन करतो मनात आणणे, ध्यान करणे, भक्तीभावाने आवाहन करणे, प्रार्थनापूर्वक स्मरण करणे.		I remember, I invoke To bring to mind, to meditate upon, to call upon with devotion, indicating a prayerful remembrance.
पवन-कुमार		pavan-kumaar
पवनपुत्र (हनुमान) भगवान हनुमानांना थेट संबोधले आहे, जे वायू देवाचे पुत्र म्हणून ओळखले जातात, त्यांच्या दैवी उत्पत्ती आणि सामर्थ्यावर प्रकाश टाकतो.		Son of Wind (Hanuman) A direct address to Lord Hanuman, who is known as the son of Vayu (the Wind God), highlighting his divine origin and power.

Sentence - 2

———

बल बुधि बिद्या देहु मोहिं हरहु कलेस बिकार ॥

———

Meaning

मला बल, बुद्धी आणि विद्या प्रदान करा आणि माझे कष्ट व दोष दूर करा.

Grant me strength, wisdom, and knowledge, and remove my afflictions and impurities.

Meaning of Words

बल		bal
शारीरिक आणि मानसिक सामर्थ्य, उत्साह आणि आव्हानांवर मात करण्याची शक्ती.		strength Physical and mental prowess, vigor, and power to overcome challenges.
बुधि		budhi
बुद्धी, शहाणपण ज्ञान प्रभावीपणे समजून घेण्याची आणि लागू करण्याची क्षमता; चांगला निर्णय.		wisdom, intellect The ability to discern, understand, and apply knowledge effectively; good judgment.
बिद्या		bidya
विद्या, ज्ञान अभ्यास किंवा अनुभवाद्वारे प्राप्त केलेली माहिती, आकलन आणि कौशल्ये.		knowledge, learning Acquired information, understanding, and skills through study or experience.
देहु		dehu
द्या, प्रदान करा इच्छित वस्तू देण्याची किंवा प्रदान करण्याची विनंती.		grant, give A request for bestowal, to confer or provide something desired.
मोहिं		mohi
मला विनंती केलेल्या आशीर्वादाचा प्राप्तकर्ता, म्हणजेच स्वतः भक्त.		to me Indicating the recipient of the requested blessings, referring to the devotee themselves.
हरहु		harahu
दूर करा, हरण करा दूर करणे, काढून टाकणे, अडचणी किंवा नकारात्मक प्रभाव नाहीसे करणे.		remove, take away To eliminate, to eradicate, to clear away difficulties or negative influences.
कलेस		kales
कष्ट, क्लेश मानसिक किंवा शारीरिक त्रास, दुःख, वेदना आणि सांसारिक चिंता.		afflictions, troubles Mental or physical suffering, distress, pain, and worldly anxieties.
बिकार		bikaar
दोष, विकार नैतिक दोष, अपूर्णता, नकारात्मक प्रवृत्ती किंवा आंतरिक दुर्गुण.		impurities, defects, vices Moral flaws, imperfections, negative tendencies, or internal corruptions.

---