Arjuna’s Inner Struggle - 01 - 01

The Shloka

———

धृतराष्ट्र उवाच।

धर्मक्षेत्रे कुरुक्षेत्रे समवेता युयुत्सवः ।

मामकाः पाण्डवाश्चैव किमकुर्वत सञ्जय ॥

———

dhṛtarāṣṭra uvāca ।

dharma-kṣetre kuru-kṣetre samavetā yuyutsavaḥ ।

māmakāḥ pāṇḍavāś caiva kim akurvata sañjaya ॥

———

Meaning / Summary

हा श्लोक भगवतगीतेच्या प्रारंभीचा आहे. धृतराष्ट्राच्या मनात युद्धाबद्दल असलेली चिंता आणि उत्सुकता दर्शवतो. तसेच कुरुक्षेत्राच्या भूमीचे ‘धर्मभूमी’ म्हणून महत्त्व सांगितले आहे.

धृतराष्ट्र म्हणाला, ‘धर्मभूमी कुरुक्षेत्रावर युद्ध करण्याची इच्छा धरून एकत्र जमलेल्या माझ्या (धृतराष्ट्राच्या) पुत्रानी आणि पांडवांनी काय केले?’

धृतराष्ट्र संजयला कुरुक्षेत्रावरील युद्धाच्या तयारीबद्दल विचारतो.

धृतराष्ट्र संजयला विचारतो, ‘हे संजया, धर्मभूमी असलेल्या कुरुक्षेत्रावर युद्धाच्या इच्छेने एकत्र आलेल्या माझ्या मुलांनी आणि पांडवांनी नेमके काय केले? म्हणजे, युद्धाच्या सुरुवातीला त्यांनी काय हालचाली केल्या, काय योजना आखल्या?’ धृतराष्ट्राला युद्धाचे परिणाम आणि आपल्या मुलांची बाजू याबद्दल चिंता आहे, म्हणून तो संजयला प्रश्न विचारून परिस्थिती जाणून घेण्याचा प्रयत्न करत आहे.

This verse marks the beginning of the Bhagavad Gita. It sets the stage for the epic dialogue between Arjuna and Krishna and reveals Dhritarashtra’s anxiety and possessiveness regarding the impending war.

Dhritarashtra said: ‘Having assembled on the sacred field of Kurukshetra, eager to fight, what did my sons and the sons of Pandu do, O Sanjaya?’

Dhritarashtra inquires from Sanjaya about the activities of his sons and the Pandavas on the battlefield of Kurukshetra.

Dhritarashtra, the blind king, is inquiring from Sanjaya about the events unfolding on the battlefield of Kurukshetra. He is deeply concerned about the impending war between his sons, the Kauravas, and his nephews, the Pandavas. Dhritarashtra’s question reveals his anxiety and possessiveness (‘my sons’) and a veiled apprehension about the outcome of the battle. He refers to Kurukshetra as ‘Dharmakshetra’ (sacred field), perhaps hoping that righteousness will prevail, or perhaps attempting to justify his sons’ claim to the kingdom.

Sentence - 1

———

धृतराष्ट्र उवाच।

———

Meaning

धृतराष्ट्र म्हणाला.

Dhritarashtra said.

Meaning of Words

धृतराष्ट्रः		dhṛtarāṣṭraḥ
धृतराष्ट्र - हे कुरुवंशातील एक राजा होते. ते जन्मांध होते आणि पांडवांचे काका होते.		Dhritarashtra - The blind king of the Kuru dynasty and the uncle of the Pandavas.
उवाच		uvāca
म्हणाला बोलला, सांगितले.		said spoke, uttered

Sentence - 2

———

धर्मक्षेत्रे कुरुक्षेत्रे समवेता युयुत्सवः ।

———

Meaning

धर्मभूमी कुरुक्षेत्रावर युद्ध करण्याची इच्छा धरून एकत्र जमलेले.

Having assembled on the sacred field of Kurukshetra, eager to fight.

Meaning of Words

धर्मक्षेत्रे		dharma-kṣetre
धर्मभूमीवर पुण्यभूमी, जिथे धर्म आचरला जातो ती भूमी.		on the sacred field on the field of righteousness, holy land, where dharma is practiced.
कुरुक्षेत्रे		kuru-kṣetre
कुरुक्षेत्रावर कुरुक्षेत्र - हे एक प्रसिद्ध युद्धभूमीचे नाव आहे, जिथे महाभारत युद्ध झाले.		on Kurukshetra on the field of Kurus, a famous battlefield where the Mahabharata war took place.
समवेताः		samavetāḥ
एकत्र जमलेले एका ठिकाणी आलेले, जमा झालेले.		assembled gathered together, congregated
युयुत्सवः		yuyutsavaḥ
युद्ध करण्याची इच्छा असलेले ज्यांना युद्ध करायचे आहे असे.		desiring to fight eager to fight, those who want to wage war

Sentence - 3

———

मामकाः पाण्डवाश्चैव किमकुर्वत सञ्जय ॥

———

Meaning

माझ्या (धृतराष्ट्राच्या) पुत्रानी आणि पांडवांनी काय केले, हे संजया?

What did my sons and the sons of Pandu do, O Sanjaya?

Meaning of Words

मामकाः		māmakāḥ
माझे (मुलगे) माझे पुत्र, धृतराष्ट्राचे पुत्र (कौरव).		my sons, referring to the sons of Dhritarashtra (the Kauravas).
पाण्डवाः		pāṇḍavāḥ
पांडव पांडूचे पुत्र, युधिष्ठिर, भीम, अर्जुन, नकुल आणि सहदेव.		the Pandavas the sons of Pandu, namely Yudhishthira, Bhima, Arjuna, Nakula, and Sahadeva.
च	ca	आणि	and
एव	eva	खरोखरच	indeed
किम्	kim	काय	what
अकुर्वत		akurvata
केले काय कृती केली, काय घडवले.		did (they) do? what did they do?, what action did they take?
सञ्जय	sañjaya	हे संजया	O Sanjaya

---